Gebed zonder end
Minister Stolpe en de tolheffing op de Duitse snelwegen

Minister Stolpe en de tolheffing op de Duitse snelwegen

Het leek allemaal zo simpel, bijna een jaar geleden. In mei 2003 kondigde minister van Verkeer Manfred Stolpe aan, dat vanaf 31 augustus tol zou gaan worden geheven op het weggebruik door zware vrachtwagens. Met deze maatregel hoopte de bondsregering van SPD en Grünen ruim 2 miljard euro te gaan verdienen, bedoeld voor investeringen in de Duitse infrastructuur. De ontwikkeling en exploitatie van alle technologische benodigdheden werd uitbesteed aan het consortium Toll Collect. Zij zou 250 duizend vrachtwagens gaan voorzien van een boordcomputer, om de Duitse tolbeambten in staat te stellen via een heuse satellietverbinding de vrachtwagens te traceren en de bestuurders het verschuldigde bedrag in rekening te brengen. Het feit dat gerenommeerde bedrijven als Deutsche Telekom en DaimlerChrysler tot het consortium behoorden, scheen het welslagen van de operatie te garanderen. De zelfverzekerde Stolpe repte van "een kwantumsprong in de verkeerspolitiek".

Veel verder dan een halve stap is hij sindsdien niet gekomen. Een jaar is voldoende tijd gebleken, om de zaken in het honderd te laten lopen. Het begon met het uitstellen van de begindatum van de tolheffing. Van augustus werd door Stolpe november gemaakt. Toll Collect zou namelijk te kampen hebben met technische problemen bij de productie en installatie van de boordcomputers. De problemen bleken groter dan verwacht: in oktober stelde Stolpe de begindatum opnieuw uit - nu voor onbepaalde tijd. Eind december, na tweemaal uitstel, leek de minister het heft alsnog in eigen hand te nemen. Toll Collect werd een ultimatum gesteld: vóór het einde van het jaar moest het consortium de overheid een voorstel doen voor compensatie van de misgelopen tol-inkomsten. Anders zou de minister het lucratieve contract opzeggen. De schijn bedroog echter: nog voor de jaarwisseling zag Stolpe gelegenheid om het ultimatum tot eind januari 2004 op te rekken. Toch leek dit verdere uitstel nu opeens wel haar vruchten af te werpen: op 27 januari bood Toll Collect de Duitse staat 500 miljoen euro aan. Het werkelijke bedrag aan misgelopen inkomsten was op dat moment echter al veel hoger: 800 miljoen. Nu was zelfs voor Stolpe de maat vol. Op 17 februari beëindigde hij het contract met Toll Collect - overigens niet zonder nog een laatste poging te hebben ondernomen om het consortium binnen boord te houden. De reden voor zijn maandenlange geaarzel? De minister bleek in het contract geen harde clausule te hebben bedongen om Toll Collect financieel verantwoordelijk te maken voor het niet nakomen van de afspraken.

Nieuw contract

Daarmee kwam in Duitsland een voorlopig einde aan het slepende drama dat tolheffing heet. De balans: wat oorspronkelijk was aangekondigd als "kwantumsprong", bleek in de praktijk niet meer dan een bescheiden hupje te zijn geweest. Een hupje bovendien, waarvoor de staat opdraait - niet bepaald een aanbeveling voor Stolpe, gezien het bezuinigingsklimaat dat momenteel in Duitsland heerst. Daarmee bleek het drama echter nog niet voorbij. Bondskanselier Schröder intervenieerde persoonlijk in het debat over de tolheffing en ging op zoek naar een exploitant die de klus wèl zou kunnen klaren. Afgelopen zondag reeds presenteerde hij een nieuw contract. De nieuwe partner van de Duitse staat: Toll Collect. Hetzelfde consortium dat door Stolpe van haar taak was ontheven, werd nog geen twee weken later door de kanselier weer van een opdracht voorzien. Volgens de huidige planning wordt op 1 januari 2005 een voorlopige versie van de oorspronkelijk geplande tolheffing ingevoerd. In 2006 - tweeënhalf jaar na dato - moet het systeem dan definitief in werking treden.

Het nieuwe contract met Toll Collect kan worden gelezen als een brevet van onvermogen van Manfred Stolpe. Nadat hij een jaar lang niet tot overeenstemming wist te komen met Toll Collect, en zich vervolgens genoodzaakt zag het contract op te zeggen, zette zijn regeringschef binnen twee weken tijd een nieuwe overeenkomst op poten - met dezelfde partner. Met zijn interventie bij de geplande tolheffing op de Duitse snelwegen heeft kanselier Schröder minister Stolpe gepasseerd, en daarmee diens positie ondermijnd. Het is dan ook geen toeval dat de naam van Stolpe in de Duitse media circuleert als potentieel slachtoffer van de toenemende druk op kanselier Schröder, om een van zijn ministers de laan uit te sturen. Partij-strategen van de SPD verwachten dat een dergelijke ingreep een signaal van daadkracht zal doen uitgaan naar de Duitse kiezers, waarvan een groot deel teleurgesteld is in Schröders regeringsbeleid. En zo'n signaal zou voor Schröder zeer welkom zijn, met het oog op alle tussentijdse verkiezingen die dit jaar op de politieke agenda staan.

Populaire Ossi
Dezelfde verkiezingen hebben Schröder er tot nog toe echter van weerhouden, zijn verkeersminister te ontslaan. De uit de DDR afkomstige Stolpe, wiens naam herhaaldelijk in verband is gebracht met de vroegere spionagedienst, de Stasi, geldt in Schröders ministersploeg als "president van de Oost-Duitsers". De voormalige minister-president van de Oost-Duitse deelstaat Brandenburg geniet groot aanzien onder de inwoners van de oude DDR. Het beleid dat in de Duitse hoofdstad wordt uitgestippeld, beschouwen zij dikwijls als iets dat hen door betweterige politici uit "het Westen" wordt voorgeschreven, en Stolpe is "hun man" in Berlijn. Met tussentijdse verkiezingen in vier van de vijf Oost-Duitse deelstaten is het voor Schröder waardevol, om een populaire Ossi in zijn kabinet te hebben. Zelfs als deze een potje maakt van zijn eigenlijke opgave, de invoering van een tolsysteem.

Mark Schenkel is student Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam en schrijft regelmatig artikelen voor het Duitslandweb. Momenteel studeert hij aan de Humboldt Universität in Berlijn.

Der Spiegel
Schröder verkündet Einigung mit Toll Collect

Die Welt
Stolpe: Maut-Einnahmen von 2005 an gesichert

Frankfurter Allgemeine Zeitung
Toll Collect bleibt doch Maut-Betreiber

Süddeutsche Zeitung
Regierung holt Toll Collect zurück ins Boot