Hollanders in de herenigde hoofdstad
Toerisme in Berlijn

De Bondsdag is met zomerreces, de scholieren hebben hun examens achter de rug en de temperatuur bereikte de afgelopen dagen weer dezelfde hoge waarden als een maand geleden. Kortom, het is Sommerzeit in Berlin. Terwijl de inwoners van de Duitse hoofdstad verkoeling zoeken aan de stranden van de Wannsee, het rustieke binnenmeer aan de Zuidwestkant van de stad, nemen de toeristen - meer nog dan anders - bezit van het centrum. De met reclames ondergeplakte dubbeldeksbussen vol buitenlanders domineren het straatbeeld aan Unter den Linden, de fietstaxi's bij de Brandenburger Tor doen goede zaken en de wachttijd voor bezichtiging van de Rijksdagkoepel bedraagt al snel twee uur. Sommerzeit betekent, ook in Berlijn, vóór alles Touristenzeit.

Berlijn behoort tot de grootste toeristische trekpleisters van Europa. Met een kleine vijf miljoen bezoekers moest de Duitse hoofdstad in 2002 alleen Londen, Parijs en Rome voor zich dulden als meestbezochte stad. De gasten brachten bij elkaar ongeveer elf miljoen overnachtingen door in de bijna 70.000 bedden die hen dagelijks ter beschikking stonden. Opvallend is het grote aantal Nederlanders dat de miljoenenstad een bezoekje waard achtte: volgens het Statistisches Landesamt Berlin waren het er vorig jaar 86.000 - alleen uit Groot-Brittannië en de VS kwamen meer buitenlandse toeristen naar Berlijn. Er mag dan vaak worden gewezen op het belang dat de Nederlandse economie heeft bij de vraag uit Duitsland; omgekeerd geldt hetzelfde voor de 50.000 werknemers in de Berlijnse toeristenbranche.

Op naar de toekomst
Berlijn heeft haar vooraanstaande positie uiteraard voor een belangrijk deel te danken aan de gevolgen van de Duitse hereniging. Gedurende de tweede helft van de jaren '90 verwierf de stad internationale uitstraling als een plek waar nog iets te ontdekken viel. De stad groeide bovendien uit tot symbool van de overgang van de oude naar de nieuwe eeuw, van frontstad van de Europese deling tot het hart van het verenigde Europa. Deze overgang kwam op symbolische wijze tot uitdrukking in de verhuizing van de Bondsdag van Bonn naar Berlijn - hetgeen ook positieve effecten had voor het toerisme in de nieuwe regeringsstad: het aantal bezoekers bedroeg in 2000 11,5 miljoen - maarliefst twee miljoen meer dan in 1999, het jaar van de verhuizing. De aantrekkingskracht van Berlijn als snijvlak tussen oud en nieuw werd treffend verwoord in het New York Times Magazine van afgelopen maart. Berlijn werd daarin omschreven als een stad die het beeld vertoont van "a population relentlessly on the move toward the future". Het herenigde Berlijn als voorhoede van het toekomstgerichte, herenigde Duitsland.

Desondanks valt nog te bezien of Berlijn in 2003 net zo veel bezoekers zal weten te trekken als vorig jaar. Afgaande op de eerste vier maanden van dit jaar, wordt dat nog een lastige klus. Tussen januari en april daalde het aantal gasten namelijk licht ten opzichte van het aantal gasten gedurende dezelfde periode in 2002. Daar staat echter tegenover dat de statistieken sinds mei een herstel van de bezoekersaantallen hebben laten zien. Tussen 28 mei en 1 juni heeft in Berlijn bovendien een evenement plaatsgevonden dat goed was voor ruim een half miljoen extra bezoekers: de Ökumenische Kirchentage, een gezamenlijke, vijfdaagse religieuze manifestatie van katholieken en protestanten. Dit evenement werd voor de eerste keer in haar bestaan in Berlijn georganiseerd en komt daarom, in tegenstelling tot gegarandeerde, jaarlijkse publiekstrekkers als de Love Parade en  Christopher Street Day (de grootse homomanifestatie van Europa), niet voor in de statistieken van verleden jaar. Wellicht dus dat Berlijn over het gehele jaar 2003 meer bezoekers weet te trekken dan in 2002.

De Kirchentage waren ook in een ander opzicht van groot belang voor Berlijn als gastheer. Zij hebben namelijk aangetoond dat de stad in staat is om enorme aantallen bezoekers te herbergen, zonder dat zich grote problemen voordoen. Terwijl enkele honderdduizenden kerkgangers zich op zondag 1 juni overgaven aan zang, dans en gebed, vonden elders in de stad zowel de bekerfinale van het Duitse voetbal als de Sonderparteitag van de SPD plaats. En dat alles zonder noemenswaardige incidenten. Wellicht typeert dat de ambities en capaciteiten van Berlijn als internationale gastheer.

Mark Schenkel is student Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam en schrijft regelmatig artikelen voor het Duitslandweb. Momenteel studeert hij aan de Humboldt Universität in Berlijn.