Afscheid van oud ideaal
Grünen versoepelen scheiding tussen amt en mandaat

De directe aanleiding tot het organiseren van deze Urabstimmung bestond uit de gang van zaken tijdens de Parteitag van 7 en 8 december 2002 in Hannover. Het destijds scheidende voorzitters-duo, Fritz Kuhn en Claudia Roth, wilde kandideren voor een tweede termijn van twee jaar als voorzitter, zij het onder één voorwaarde: het behoud van hun zetel in de Bondsdag. Beiden hadden bij de parlementsverkiezingen in september 2002 namelijk een zetel in de wacht gesleept. Met andere woorden, zij wilden ambt en mandaat combineren. Aangezien de reglementen van de partij dat niet toelieten, poogden Roth en Kuhn een tweederde meerderheid van de afgevaardigden tijdens het partijcongres ertoe te bewegen dispensatie voor deze regel te verlenen. Daarin slaagden zij echter niet. Daarop besloten beiden hun mandaat te laten prevaleren boven het ambt van voorzitter: een mandaat creëert immers een morele verplichting ten opzichte van de kiezers die het verleend hebben. De afgevaardigden moesten uitzien naar nieuwe kandidaten om de voorzitter-vacatures op te vullen. Reinhard Bütikofer en Angelika Beer werden tot nieuwe voorzitters gekozen. Het kersverse duo besloot in één ruk door tot het organiseren van de Urabstimmung: wat hen betreft had de stroeve gang van zaken aangetoond dat de tijd rijp was voor een versoepeling van de strikte scheiding van ambt en mandaat.

Obstakel
Gelet op de bovenstaande argumenten, mag het geen verrassing heten dat Joschka Fischer voorstander is van de opheffing van de scheiding van ambt en mandaat. Immers, de vroegere Sponti is sinds zijn aantreden als minister van Buitenlandse Zaken en vice-kanselier, in 1998, uitgegroeid tot toonbeeld van de realpolitische vleugel binnen de Grünen. Fischer kent als geen ander de voordelen van een sterke greep op de partij: in 2001 moest de heimliche Vorsitzender het middel van de vertrouwensvraag aanwenden om de achterban te laten instemmen met de uitzending van Duitse militairen naar Afghanistan. Het is twijfelachtig of het toenmalige, feitelijke bestuur daartoe in staat zou zijn geweest.

Wellicht dat ook Gerhard Schröder met een schuin oog naar de Urabstimmung van Die Grünen heeft gekeken. De kanselier heeft de steun van zijn coalitiepartner hard nodig om zijn Agenda 2010 door de Bondsdag te sluizen. Tot op heden geldt zijn persoonlijke band met Fischer als garantie voor de steun van de Grünen in de Bondsdag. Mocht de macht van de werkelijke voorzitters van de Grünen na het besluit van vandaag toenemen en die van Fischer dus afnemen, zou dat betekenen dat Schröder zich langs een andere weg zou moeten verzekeren van de broodnodige steun van de Grünen. Misschien kan het echter weinig kwaad als Schröder gedwongen wordt alvast aan dit idee te wennen, want de kans is groot dat zijn goede vriend Joschka volgend jaar naar Brussel verhuist. Fischer wordt namelijk genoemd als eerste Europese Minister van Buitenlandse Zaken.

Gruene.de
Strikte Trennung aufgehoben

Frankfurter Allgemeine Zeitung
Grüne Basis hebt Trennung von Amt und Mandat auf

Süddeutsche Zeitung
Grüne lockern strikte Trennung von Amt und Mandat

Mark Schenkel is student Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam en schrijft regelmatig artikelen voor het Duitslandweb. Momenteel studeert hij aan de Humboldt Universität in Berlijn.