Helden geraken aan de bedelstaf
De Duits-Duitse situatie kort na de val van de Muur
Achtergrond - 6 november 2002
(Amsterdam, 6 november) Tot drie jaar na de val van de Muur beleefden de Oost-Duitsers de politieke omwentelingen als een cultuurschok én een vernedering. In het begin (1989) werden zij nog als helden gezien, die een goed georganiseerde dictatuur zonder geweld tot instorten hadden gebracht. Aan 't einde (1992) waren ze, in de positieve lezing, de betreurenswaardige bedelaars, degenen die door de elites uit het Westen bij de hand genomen moesten worden. In een andere lezing muteerden de Oost-Duitsers zelfs tot laffe en opportunistische medewerkers van de geheime dienst, de Stasi.
Aangezien er altijd mensen zijn, die in in het beeld Ossi dan wel Wessi passen, verkrijgt het al snel de status van een algemeen oordeel. De willekeurige manier waarop dit beeld is ontstaan wordt hierbij echter vergeten. Zo werd de onderdrukte, laffe, huilerige, achterlijke, luie, onproductieve Ossi geconstrueerd en binnen enkele weken over West-Berlijn en West-Duitsland verspreid. Tegelijkertijd en op dezelfde wijze ontstond ook de tegenhanger van deze Ossi: de Wessi. Zoals de Ossi wordt afgeleid van voorstellingen over het leven in de socialistische republiek, zo ontstaat de Wessi uit vooroordelen over het kapitalisme. "Het kapitalisme is een concurrentiemaatschappij en dus is de Wessi een genadeloze egoïst."
Tien jaar later heeft men zich aan elkaar aangepast. De smaak en de alledaagse normen verschillen tegenwoordig nog maar weinig. Toch is het vooroordeel gebleven en wordt zij dagelijks verbreid. In een enquête onder jongeren uit Thüringen tussen de 16 en 29 jaar (2001) was namelijk zestig procent van de ondervraagden het eens met de stelling: "Oost-Duitsers worden door West-Duitsers als tweederangs burgers gezien."
Wolf Wagner is hoogleraar Sociale Wetenschappen aan de Fachhochschule Erfurt en auteur van het boek 'Kulturschock Deutschland. Der zweite Blick'. Wolf Wagner is deelnemer aan en spreker op het congres 'Verenigd maar verdeeld gebleven. Twaalf jaar integratie van Oost- en West-Duitsers' op zaterdag 16 november in politiek-cultureel centrum Felix Meritis in Amsterdam. Dit congres wordt georganiseerd door het Duitsland Instituut Amsterdam. Klik hier voor het programma.
Literatuur:
- Wolf Wagner, Kulturschock Deutschland. Der zweite Blick, Hamburg 1999.
- Kalvero Oberg, Cultural shock, adjustment to new cultural environments, in: Practical Anthropology, 1960, bd. 7. pp. 177-182.
- Paul Pedersen, The Five Stages of Cultural Shock - Critical Incidents Around the World, Westport, Conneticut/London, 1995, pp. 1 en77.
- Eva Mahn, Aufbruch in die Freiheit - Ein Dokument der Veränderung, Halle 1994, pp.68 en 52.
Reacties
Geen reacties aanwezig