Frontal21: Duitse schandalen aan de kaak gesteld
<<>>

van Annemieke Hendriks

Afgelopen maand werd de redactie van het politieke magazine Frontal21 bekroond met de ‘Hanns-Joachim-Friedrichs-Prijs voor televisiejournalistiek 2006’. Dit is niet zomaar een prijs, dit is een prijs die door collega-journalisten wordt uitgereikt. De prijs is genoemd naar een journalist van de ARD-nieuwsuitzending Tagesthemen. Na zijn overlijden in 1995 hebben zestien vrienden bij de ARD de prijs in het leven geroepen. Deze jury roemt Frontal21 als “een programma, dat van week tot week nieuwe vormen vindt om op hoog niveau kritisch te berichten over actuele politieke thema’s”. Het magazine, dat zijn naam aan toon en uitzenduur ontleent, is volgens de jury “een uithangbord voor de onderzoeksjournalistiek”.

Neveninkomsten

Wat komt aan bod in Frontal21? Uit de afgelopen twee uitzendingen leren we bijvoorbeeld hoe vooraanstaande parlementariërs het openbaar maken van hun neveninkomsten saboteren – nota bene een besluit van de Bondsdag – en hoe beroerd dementie-patiënten worden behandeld. Ook schandalen bij het pachten van benzinestations, in de voetbalwereld, op het werk, bij het testen van farmaceutica en bij het verlenen van bouwsubsidies kwamen aan bod. Natuurlijk had het programma recentelijk ook bijdragen over culturele integratie, of liever het gebrek daaraan: met schoolhoofden werd het fenomeen besproken van moskee-vertegenwoordigers, die in Berlijn-Neukölln van deur tot deur gaan om moslimouders ervan te overtuigen dat de integratie van hun kinderen in de Duitse cultuur een zeer slechte zaak zou zijn.

Frontal21 durft lastige en belaste onderwerpen bij de naam te noemen. De toon is, voor een Duits actualiteitenprogramma, ongemeen scherp. De redactie zoekt, bijt zich vast, vraagt door, confronteert. Bij de bijdrage over bouwsubsidies werd de handel en wandel van grootinvesteerder Reinhard Baumhögger blootgelegd, die herhaalde malen met een handgeschreven kladje miljoenensubsidies heeft opgestreken voor de bouw van hotels en andere grote projecten. Hij liet zijn bedrijven steevast via de ‘Marbella-constructie’ verdwijnen, waarna zijn onderaannemers en de Duitse belastingbetaler met de schade bleven zitten. De man heeft het openbaar ministerie allang aan zijn broek, maar nog steeds krijgt hij van de deelstaatregeringen groen licht én kapitaal voor nieuwe projecten.

Doorjengelen

Hoe is dit allemaal mogelijk? Dat is de kernvraag waarmee Frontal21 de politiek verantwoordelijken confronteert bij elk van de geconstateerde misstanden. De redactie blijft in volgende uitzendingen doorjengelen op het thema, net zo lang tot iemand openbaar in het zand bijt. De jury loofde met name dit ‘nachhacken’. Want het politiek klimaat wordt te vaak door de waan van de dag beheerst. Op de uitstekende website van het programma zijn niet alleen de volledige manuscripten en de video’s van de uitzendingen te zien, maar ook ‘hoe het verder ging’. Neem het gerotzooi met de Gran Reserva 1998, de rode wijn die vermengd met glycerine voor een koopje in met name genoemde supermarktketens werd aangeboden. Inmiddels hebben de bedrijven 99.000 flessen teruggenomen en een proces aan hun broek.

Op die website kan ook worden gechat met de makers of gediscussieerd met andere kijkers. En onder de kop ‘Täglich toll’ voorziet de redactie berichten uit de hele wereld van satirisch commentaar. In aflevering 1822 wordt verteld dat het Litouwse parlement, zijn imago van zakkenvullers en dandy’s zat, een CD met sprookjes op de markt heeft gebracht. Frontals reactie: "Super, politici die sprookjes vertellen om vooroordelen tegen hen te weerleggen. De volgende stap is dat ze hun imago van leugenaars opvijzelen met een voordracht uit de verhalen van de Baron van Münchhausen."

Babbelprogramma's

Met de inhoud van Frontal21 zit het wel snor. Maar waarop baseert de jury die ‘nieuwe vormen’, waarin het magazine telkens achter misstanden aanjaagt? Daarbij denk je onwillekeurig aan innovatieve filmpjes of aan interview- en studioavonturen. Een doorsnee Frontal-item duurt steevast acht minuten, begint met een standaardinleiding en wordt gevolgd door een tekst van redacteur op lokatie, waarna een journaalachtig filmpje komt, afgewisseld met wat statements van betrokkenen en het slotcommentaar rondt het geheel af. Die vorm is clichételevisie op z’n Duits: een moralistisch praatje met een plaatje.

Veelbetekenender is een andere opmerking in het juryrapport. Met haar keuze voor Frontal21 wil de journalistenjury de omstandigheid aan de kaak stellen dat “de publieke zenders steeds minder kritische achtergronden bij het nieuws brengen”. Duitse politici presenteren hun paradepaardjes namelijk liever in een van de vele talkshows dan zich over een onverkwikkelijke affaire te laten ondervragen. Want dan lopen ze het risico met de mond vol tanden te staan. De publieke omroepen ARD en ZDF spelen dit spelletje nogal gemakzuchtig mee. De zendtijd van de politieke magazines en van programma’s die controversieel over sociale thema’s berichten is de afgelopen tien jaar flink ingekort of weggezet naar het nachtelijke uur. In ruil daarvoor – het zal Nederlanders vertrouwd in de oren klinken - vervuilt een eindeloze reeks lifestyle- en babbelprogramma’s de zenders.

Zo bezien spreekt het commentaar van de Berliner Zeitung op de jurybeslissing boekdelen. Dat Frontal21 dit jaar de Hanns-Joachim-Friedrichs-Prijs krijgt is, aldus de krant, een teken aan de wand. ‘Blijkbaar zijn er, na tien jaar, amper meer kandidaten overgebleven voor deze prijs’.

In deze rubriek stelt Annemieke Hendriks, journaliste in Berlijn, maandelijks een opmerkelijk Duits tv-programma voor.

Frontal21: ZDF, woensdagavond 21.00-21.45 uur. Redactieleiding: dr. Claus Richter; zijn vervanger en presentator: Theo Koll. Wekelijkse uitzending, zolang er geen voetbal tussendoor komt.