Zondag
Berlijnse Berichten

Van Katja Geelhoed

Het is even wennen in het begin en het voelt ook een beetje primitief, zoals vroeger. Ineens is er weer tijd op zondag. Je hoeft namelijk niet meer vroeg op pad om de drukte in de stad te vermijden. Een voornemen dat, als ik het al in praktijk kon omzetten, bij mij altijd totaal zijn doel miste. De lijst met hoognodige aankopen was op het moment dat ik het centrum had bereikt namelijk minstens drie keer zolang geworden. Het gevolg was dat ik toch nog tijdens winkelspitsuur met een stapel niet zo nodige kledingstukken in een onmogelijk lange rij voor de paskamers van de H&M stond. Ik kwam er toch langs, om vervolgens zonder iets te kopen weer te vertrekken, omdat de rij voor de kassa nog onmogelijker was. Dit gebeurde regelmatig, want natuurlijk was er bijna elke zondag wel iets hoognodigs te bedenken dat gekocht moest worden. Voor mensen zoals ik is de strikte winkelsluitingstijdenwet hier dus een verademing en hoe wonderlijk, ook zonder koopzondag is het mogelijk in de eerste en andere levensbehoeften te voorzien.

Berlijners hebben zo tijd voor hun favoriete bezigheid op zondag: ontbijten. Dit doen zij in grote getale, uitgebreid en lang. Afspreken voor het ontbijt is net zo normaal als afspreken ergens koffie te gaan drinken of de kroeg in te duiken voor een biertje. In Amsterdam is buiten de deur ontbijten een ware uitdaging. Als er al ergens ontbijt geserveerd wordt, dan gebeurt dat op voor zondag zeer klantonvriendelijke tijdstippen. In Berlijn hoef je niet vroeg je bed uit om deel te nemen aan de ontbijtcultuur. Tot 16:00 uur vind je zonder moeite een ontbijtlocatie en voor de late honger zijn er zelfs cafés die om 23:00 uur 's avonds nog ontbijt op de kaart hebben staan. Het aanbod is groot en reikt van de standaardontbijten Oslo (vis), Istanbul (oriëntaals) en Amsterdam (kaas) tot het existentialistenontbijt voor de zwaardere ochtenden: een kop koffie, een sigaret en paracetamol. Maar het allerfijnste is het zogenaamde Frühstücksbuffet. Talrijke lekkernijen uitgestald over diverse meters, waar je je voor een vaste prijs onbeperkt aan te buiten mag gaan.

De Berlijnse ontbijtcultuur beperkt zich niet tot de cafés. Ook bij mensen thuis wordt uitvoerig ontbeten. Een vertrouwd beeld op de zondagse voormiddag vormt dan ook de Berlijner met een papieren zak met verse broodjes op weg naar een ontbijtafspraak. Verse broodjes, want dat is de handige uitzondering op de winkelsluitingstijdenwet, de bakker is op zondagochtend gewoon open. Net als de bloemist. Je kunt dus ook nog bloemen meenemen. Meer heb je niet nodig op zondag.

De grote winkelketens denken daar anders over. Zij proberen dan ook de winkelsluitingstijdenwet zo ruim mogelijk te interpreteren. Omdat er naast bloemen en brood op zondag ook souvenirs mogen worden verkocht, voorzag het warenhuis Kaufhof in 1999 al haar artikelen van een sticker met daarop de tekst 'Berlin-Souvenir' en gooide haar deuren op zondag open. Een kleine ondernemer klaagde Kaufhof aan en won. Maar Kaufhof, een van de grootste warenhuizen in Berlijn, liet het daar niet bij zitten. Zo bereikte deze zaak afgelopen juni de hoogste rechterlijke instantie in Duitsland, het Bundesverfassungsgericht. Kaufhof verloor de zaak en het gerechtshof bevestigde nog eens het verkoopverbod op zon- en feestdagen. Voorlopig is de rust op zondag dus gewaarborgd, al blijft de vraag hoe lang. De hardnekkigheid van Kaufhof is tekenend voor de voorstanders van meer vrijheid met betrekking tot de winkelsluitingstijden. Uiteindelijk zie ik de winkels hier ook wel op zondag opengaan. Ik hoop dat het nog even duurt.

Katja Geelhoed is historica en woont sinds een jaar in Berlijn. Zij is de vaste columniste van het Duitslandweb.