Opstaan en strompelen

Een echt linkse beweging kent Duitsland nog niet. De partij Die Linke, waarvan Wagenknecht fractievoorzitter is, is voor de meeste Duitsers toch vooral een overblijfsel van de DDR, het vroegere Oost-Duitsland. Als voortzetting van de DDR-partij SED en van later de PDS is Die Linke in het Westen niet salonfähig. Ook de overstap van oud-SPD kopstuk Oskar Lafontaine naar Die Linke meer dan tien jaar geleden hielp niet. Eerdere pogingen om een volkspartij links van de SPD op te richten hadden tot dusver geen succes.

Vluchtelingen en integratie, meer dan 7 miljoen Duitsers in de lagelonensector, een toenemende druk op het pensioenstelsel, de gevolgen van de digitalisering voor de arbeidsmarkt, het gesloten en kritiekloze ons-kent-ons bestuurscircuit bij de Duitse (auto)industrie... De thema’s voor links liggen voor het oprapen. Maar dat lagen ze vorig jaar ook al. Toen probeerde de SPD het onder leiding van de nog bejubelde Martin Schulz met vergelijkbare thema’s: recht op pensioen en de noodzaak van een nationale ziektekostenverzekering. Het idee van een echt alternatief voor kanselier Angela Merkel sloeg eventjes aan. Maar Schulz en zijn campagneteam raakten nadien de weg volledig kwijt.

Wagenknecht en haar echtgenoot Lafontaine kiezen nu een andere strategie. Een beproefde en bewezen strategie, die veel overeenkomsten vertoont met die van extreemrechts. Wagenknecht ontdekte dat de eenvoudige burger in Duitsland zich in de steek gelaten voelt door de postmoderne linkse politici die liever over vluchtelingen debatteren dan zich in te zetten voor het behoud van de sociale zekerheid voor de Duitsers. Het antwoord op die ontdekking is nationalistisch van toon, met anti-Europese en antivluchtelingensentimenten. Die retoriek speelt niet alleen in op de onderbuiksentimenten in de samenleving, maar is een duidelijke poging om de teleurgestelde Linke-kiezers in oostelijk Duitsland, die inmiddels voor het extreemrechtse AfD stemmen, terug te winnen. Sentimenten die Merkel niet aanspreekt, niet beantwoordt en niet dooft. Links en rechts ontmoeten elkaar.

De kans dat Opstaan verder komt dan hurken of strompelen, schat ik niet hoog in. Het lukt de linkse partijen in Duitsland (SPD, Groenen, Linke) al decennia niet om samen te werken. Te veel ego. Te veel dogma. Te weinig politieke flexibiliteit.

Als Wagenknecht wil slagen, zal haar beweging hipper en meer ‘wessie’ moeten worden. Dan moet er meer komen dan een beweging van het grote ‘nee’ tegen alles, tegen Europa, de euro, de buitenlander en de industrie. Graag iets met meer inhoud en meer visie. Iets waar mijn zoon, de nieuwe generatie Duitsers, bereid is om voor op te staan.

Deze column is, met toestemming, overgenomen uit de Belgische krant De Tijd.