Elbphilharmonie: mooi, prestigieus en veel te duur
Hamburgs concertgebouw gaat bijna half miljard kosten

Het Zwitserse architectenbureau Herzog & de Meuron ontwierp het enorme bouwwerk van staal, beton en glas dat omringd wordt door de rivier de Elbe. Alle etages bij elkaar opgeteld heeft het gebouw een oppervlakte dat gelijk is aan 27 voetbalvelden, roemt de website van het project. Naast drie concertzalen herbergt het gebouw in toekomst 45 woningen, een hotel met ongeveer 250 kamers en een openbaar panoramaplatform op 37 meter hoogte.

Het concertgebouw staat in de Hafencity, het compleet nieuwe stadsdeel van Hamburg. In het oude vervallen havengebied ontstaat een trendy wijk voor wonen, werken, recreatie en cultuur. In 2009 werd ongeveer de helft van het project gerealiseerd. Met de voltooiing van de Hafencity, verwacht na 2020, zal het centrum van Hamburg 40 procent groter worden. Wereldwijd wordt het project geprezen. De moderne architectuur is spectaculair en biedt een mooi contrast met de aangrenzende historische Speicherstadt.

Kostenexplosie

Groen licht voor de bouw van de Elbphilharmonie gaf het deelstaatparlement van de Hanzestad definitief in februari 2007. Twee maanden later begonnen de bouwwerkzaamheden. Oorspronkelijk zou het Elbphilharmonie in 2010 openen. Het project zou 77 miljoen euro kosten, maar de bouw liep vertraging op en de kosten stegen herhaaldelijk.

Een jaar na aanvang van de bouw werd al duidelijk dat het concertgebouw pas in 2014 klaar zou zijn, en dat de kosten 323 miljoen zouden bedragen. Bouwconcern Hochtief maakte vorige week bekend dat de bouw van de Elbphilharmonie nog langer zal duren en de kosten nog verder gaan stijgen. Anno 2011 komen de kosten in de buurt van een half miljard en is de datum voor de opening nog steeds onzeker.

Oorzaak is dit keer het ‘raamprobleem’. De 2200 glazen ramen moeten kunnen worden schoongemaakt. Het systeem daarvoor was wegbezuinigd. De aannemer dacht het probleem met professionele klimmers te kunnen oplossen, maar uit veiligheidsoverwegingen is dat alternatief afgekeurd. Dat levert een nieuwe strop van tientallen miljoenen op. De vraag is nu wie er voor de kostenstijging moet opdraaien, de belastingbetaler of het bouwconcern.

Politieke belangen

De kostenexplosie bij de Elbphilharmonie is geen uitzondering. Ook bij andere prestigeprojecten in opdracht van deelstaatregeringen zoals de herinrichting van de haven in Bremen en het ondergrondse treinstation Stuttgart zijn de kosten enorm gestegen. Uiteindelijk komt de belastingbetaler er bedrogen vanaf.

Experts in het Duitse actualiteitenprogramma Panorama beschuldigen de deelstaatregeringen ervan de kosten voor prestigeobjecten bewust en systematisch te onderschatten om de projecten politiek te kunnen rechtvaardigen. De kostenstijgingen treden meestal pas na hun ambtstermijn op. Typerend is dat de kostenstijgingen voor de Elbphilharmonie van deze zomer kort na de senaatsverkiezingen bekend werden. “Voor politici is de prestigewaarde hoger dan de economische waarde”, aldus prof. Werner Rothengatter in Panorama.