Het jaar van de stilstand
1997

Het beroemde hotel Adlon was nog niet officieel geopend toen bondspresident Roman Herzog op 26 april het onaffe pand betrad om voor zo’n tweehonderd genodigden zijn eerste Berliner Rede te houden. Het was ook meteen zijn beroemdste en meest omstreden toespraak, omdat de staatsrechtgeleerde fel van leer trok tegen de héle Duitse elite, die voor een goed deel in de bouwput was verzameld. Hij constateerde het “verlies van economische dynamiek”, “de verstarring van de samenleving” en een “ongelooflijke mentale depressie”. De politiek moest nu eindelijk eens de hervormingen aanpakken, waar iedereen de mond zo van vol had. “Bill Gates begon in een garage en beheerde als jongeman al een wereldconcern,” zo hield de bondspresident zijn toehoorders voor. “Menigeen zegt met bittere spot, dat diens garageonderneming bij óns al op de arbeidsinspectie was stukgelopen!” Een reguleringsgekte, die alleen maar tot stilstand leidt. Duitsland, zo meende Roman Herzog, moest wakker worden geschud.

Herzogs moedige filippica – die als Ruckrede de geschiedenis in zou gaan – kreeg een braaf applaus. Niet alleen van de genodigden in Adlon-in-aanbouw, maar ook in de Bonner politiek. Een paar weken later was de toon daar echter alweer een andere. De president heeft de plank misgeslagen, vonden diens christendemocratische partijgenoten: de hervormingen zijn niet vastgelopen, ze zijn door de SPD-oppositie geblokkeerd! De cartoonist van de Süddeutsche Zeitung vatte dat á la Wilhelm Busch rijmend samen: “De zondaar denkt na Herzogs schelden, dat zal wel alle anderen gelden!”

Herzogs medicijn - zijn schokkende toespraak - had niet echt geholpen. De bacillen van de Duitse ziekte dwarrelden nog altijd door de moedeloze atmosfeer. Op de laatste dag van het jaar beklaagde de parlementaire verslaggeefster van de Berliner Zeitung de “onbeweeglijkheid van de regering in Bonn”. Treurig gestemd herinnerde ze aan al die verspilde energie, die in al die verzande initiatieven was gestoken. 1997 was niet alleen het jaar van de stilstand, concludeerde de krant, het was ook het jaar van het wachten. Met bange verwachtingen voor het aanstaande verkiezingsjaar.