De weg naar 18 september
Hoe en waarom van vervroegde verkiezingen

De beslissing of de vertrouwensvraag op grondwettelijke basis is gesteld, is uiteindelijk aan bondspresident Köhler. Als op 1 juli blijkt dat een meerderheid van de Bondsdag haar vertrouwen in Schröder opzegt, moet hij volgens artikel 68 binnen 21 dagen het aftreden van de bondskanselier accepteren danwel weigeren. Uiterlijk op 22 juli wordt dus duidelijk of in september nieuwe verkiezingen plaatsvinden. De verwachting is echter dat Köhler niet de maximale termijn nodig heeft om tot een beslissing te komen, mede door de verschillende gesprekken die hij reeds met Schröder heeft gevoerd en waarin hij waarschijnlijk op de hoogte is gesteld van diens plannen.

Voor Köhler staat overigens wel wat op het spel. Schröders verwachte aftreden via de vertrouwensvraag kan worden aangevochten bij het Bundesverfassungsgericht, de hoogste Duitse rechtsinstantie. Die zal bepalen of de gevolgde procedure grondwettelijk toegestaan was of niet. Als Köhler Schröders aftreden accepteert, maar het Bundesverfassungsgericht het vervolgens afwijst, staat Schröder natuurlijk te kijk, maar zal ook Köhler zich blameren. Hij zal daarom zeker juristen bij zijn beslissing betrekken.

Speelruimte

Bovendien voorziet de Duitse grondwet in een zekere speelruimte voor de bondskanselier, om zelf te bepalen of hij zijn situatie beschouwd als een regeringscrisis of niet. Als Schröder op 1 juli daarom niet op basis van nieuwe feiten een crisis kan aantonen, zou hij om af te kunnen treden feitelijk niets meer hoeven doen dan hard maken, dat hij met de nog voorhanden meerderheid in de Bondsdag niet verder kan regeren. Het Bundesverfassungsgericht kan in dat geval slechts de plausibiliteit van zijn argumentatie beoordelen.

Het is echter geenszins uitgesloten, dat niemand naar het Bundesverfassungsgericht stapt. Zowel binnen regering als oppositie bestaat overeenstemming over de wenselijkheid van nieuwe verkiezingen. De verkiezingscampagnes raken al grotendeels op gang, dus in Berlijn heeft niemand belang bij het niet doorgaan van de verkiezingen.

Nieuwe verkiezingen

Die nieuwe verkiezingen moeten overigens plaatshebben binnen zestig dagen na Köhlers besluit, dus uiterlijk vóór 22 september. De algemene verwachting is dat zij op de laatste zondag voor die datum, dus op zondag 18 september zullen plaatsvinden. Dan zijn in alle deelstaten de vakanties voorbij en hebben de partijen de maximale tijd om zich op de verkiezingen voor te bereiden.

Pim Huijnen is redacteur van het Duitslandweb.