Benoeming rechters voor Duits Hof gesaboteerd

Het was 11 juli, de laatste zitting van de Bondsdag voor het zomerreces zou aanbreken. De Bondsdagleden zouden gaan stemmen over de benoeming van drie rechters voor het Constitutioneel Hof in Karlsruhe. Normaal gesproken is dat een geruisloze formaliteit: de tweederde meerderheid wordt doorgaans zonder problemen bereikt omdat de stemming al is voorbereid in een commissie. Maar plots waren de stemmingen van de agenda verdwenen en kon er niemand worden benoemd. 

De CDU/CSU had het onderwerp van de agenda laten halen toen duidelijk werd dat een aanzienlijk aantal christendemocratische fractieleden tegen een van de drie kandidaten zou stemmen. Coalitiepartner SPD had Frauke Brosius-Gersdorf voorgedragen. Zij is hoogleraar publiek recht aan de universiteit van Potsdam. Een deel van de christendemocratische parlementariërs vindt haar te links. 

Door collega’s wordt Brosius-Gersdorf alom gerespecteerd. Maar in kringen van de AfD wordt gesteld dat ze extreme opvattingen heeft over abortus, vaccinatieplicht en een AfD-verbod. Als lid van een adviescommissie over abortuswetgeving had Brosius-Gersdorf geadviseerd abortus niet via het strafrecht te reguleren. Ook heeft ze tijdens de coronapandemie gesteld dat verplichte vaccinatie niet in strijd is met de grondwet. Bovendien lijkt het haar zinvol te toetsen of de AfD verboden kan worden. 

Vanuit uiterst rechtse nieuwsplatformen zoals Apollo News, Nius en Auf1 wordt vanaf begin juli campagne tegen haar gevoerd. Op de dag van de stemming in de Bondsdag werd nog een verhaal verspreid: ze zou mogelijk plagiaat hebben gepleegd in haar proefschrift. Die geruchten werden nog dezelfde dag ontkracht.

SPD-fractievoorzitter Matthias Miersch sprak van “een rechtse lastercampagne tegen Brosius-Gersdorf”. Adviesbureau Polisphere analyseerde de berichtgeving en socialmedia-bijdragen over Brosius-Gersdorf in de eerste twee weken van juli en komt ook tot de conclusie dat dit een gerichte campagne was. “Wij stellen dat je dit een campagne kunt noemen, omdat heel duidelijk is dat het doel was om deze kandidate te verhinderen”, zegt Hannah Schimmele, die het onderzoek uitvoerde, tegen omroep NDR.

Die campagne begon op 1 juli door berichtgeving op het rechtse platform Apollo News, dat nog dezelfde dag door Julian Reichelt, oud-hoofdredacteur van boulevardblad Bild, werd gedeeld op X. “Moet tegengehouden worden!”, schreef hij erbij. Reichelt is nu hoofdredacteur van het rechtspopulistische nieuwsplatform NIUS. Dat platform heeft in 10 dagen tijd 20 artikelen over de zaak gepubliceerd, schrijft Polisphere in zijn analyse.

Kritiek uit de kerk

De sterke tegenreactie op de kandidatuur van Brosius-Gersdorf ontspoorde vooral rond één thema: abortus. AfD-politicus Beatrix von Storch stelde dat Brosius-Gersdorf voorstander is van “straffeloze abortus tot in de negende maand” van de zwangerschap. In rechtse kringen op sociale media werd die uitspraak veel gedeeld. In werkelijkheid is Brosius-Gersdorf een stuk gematigder als het om abortus gaat. Zo stelde ze dat haar persoonlijke overtuiging, “maar een klein stukje afwijkt van de huidige regelgeving”. Haar kritiek is eerder juridisch van aard, zo wil ze bestaande abortuswetgeving duidelijker vastleggen. Abortus is in Duitsland illegaal, maar wordt in de eerste twaalf weken niet bestraft. Maar omdat abortus op papier in die periode nog steeds illegaal is, zorgt dat bijvoorbeeld voor problemen bij zorgverzekeraars.

Toch verspreidde de desinformatie over de opvattingen van Brosius-Gersdorf zich razendsnel. Het bereikte zelfs Herwig Gössl, de aartsbisschop van Bamberg. Hij sprak zich fel uit tegen de juriste en vreesde met haar kandidatuur voor “een afgrond van intolerantie en minachting voor de mensheid”. Andere bisschoppen volgden Gössl met harde kritiek richting Brosius-Gersdorf. Na een telefoongesprek met de kandidaat-rechter trok Gössl zijn kritiek terug, hij was “verkeerd geïnformeerd” en had “diepe spijt”. Hij had de positie van Brosius-Gersdorf rondom abortus verkeerd ingeschat.

Anti-abortusgroeperingen riepen met petities op om de rechter niet aan het grondwettelijk hof te benoemen. CDU/CSU-Bondsdagleden vertellen dat ze met mails werden bestookt.

Lastercampagne

Hoewel veel van de kritiek op Brosius-Gersdorf al snel werd weerlegd, was het effect op de CDU/CSU-fractie sterk. En nog steeds houden prominente christendemocraten, onder wie minister van Binnenlandse Zaken Alexander Dobrindt (CSU) en de Beierse minister-president Markus Söder (CSU), vast aan hun positie. Zij vinden dat Brosius-Gersdorf zich moet terugtrekken en dus in september niet alsnog gekozen zou moeten worden. Volgens hen is het problematisch dat er ophef is ontstaan en ze stellen daarom dat ze niet verkozen kan worden.

Een aantal christendemocraten lijkt het niet aan te durven zich te verbinden aan een persoon die op internet als radicaal pro-abortus en extreem links wordt weggezet, ook als dat in werkelijkheid niet zo is, schrijft rechtswetenschapper Jost Müller-Neuhof in een commentaar in Tagesspiegel. Er leeft volgens hem een angst om “belachelijk gemaakt te worden door de AfD en diens brede publiek”. De AfD durft zich inderdaad keihard tegen Brosius-Gersdorf te keren. Het toont de politieke kracht van ophef, ook als die niet op feiten is gebaseerd.

Stemming blijft onzeker

Ook op bondskanselier Merz (CDU) lijkt dat effect te hebben, hij wil nog niet zeggen of hij van plan is om in een verkiezing voor de benoeming van Brosius-Gersdorf te stemmen. Tegelijkertijd hekelde hij wel de verhitte sfeer die op sociale media was ontstaan rondom de benoeming van de rechter. “Wat Brosius-Gersdorf de afgelopen weken heeft meegemaakt is onacceptabel. Een deel van de kritiek aan haar was irrelevant, denigrerend en persoonlijk.”

Het hele zomerreces blijft de positie van Brosius-Gersdorf onzeker. Want een oplossing voor de rechterbenoeming is nog niet in zicht: de SPD is niet bereid om de kandidatuur van Brosius-Gersdorf in te trekken en bij CDU/CSU blijft de weerzin tegen haar benoeming groot. Brosius-Gersdorf heeft aangegeven zich niet terug te trekken.

Nieuwsplatform Nius richt zijn pijlen inmiddels op de tweede kandidaat die de SPD heeft voorgedragen: Ann-Katrin Kaufhold; in de woorden van hoofdredacteur Reichelt een 'linksradicale klimaatactiviste'.