Bouw van de Muur 1961
DDR tot bouw Muur: 1949-1961

Al vanaf 1945 vluchtten maandelijks duizenden mensen vanuit de DDR naar West-Duitsland. Na 1953 groeide dit aantal tot meer dan vijftigduizend per maand. De grens tussen de beide Duitslanden zat toen al potdicht - maar de bijzondere positie van Berlijn, als geallieerd bezet gebied, maakte haar een poort naar het Westen. Oost-Duitsers hadden vrij toegang tot West-Berlijn en konden van daaruit naar de Bondsrepubliek. Het grote aantal vluchtelingen betekende een gigantische aderlating voor de DDR-economie en bracht de politieke stabiliteit van het land in gevaar.

Ulbricht pleitte al jaren voor een afsluiting van de Berlijnse grens. De Sovjet-Unie vond dit een gewaagde onderneming. Zij vreesden een militaire confrontatie. Maar de aanzwellende stroom vluchtelingen maakte de situatie onhoudbaar. Ook het Westen wist niet goed hoe ze met dit probleem moesten omgaan. Toen de Amerikanen duidelijk te kennen gaven dat alleen West-Berlijn heilig was voor hen, durfden Ulbricht en de Sovjetleider Chroesjtsjov een einde te maken aan de leegloop.

In de nacht van 12 op 13 augustus gaf Ulbricht opdracht tot de bouw van wat de anti-faschistischer Schutzwall zou gaan heten. De SED beweerde dat zo de DDR-bevolking beschermd kon worden tegen provocaties van het Westen. Maar het was natuurlijk gewoon een muur om de eigen bevolking in de eigen staat op te sluiten.

Aanvankelijk was de Muur een versperring van prikkeldraad maar deze werd in enkele jaren uitgebouwd tot een zwaarbewaakte hindernis van beton rondom West-Berlijn. Grenswachten kregen het bevel op vluchtelingen te schieten.

Desondanks probeerden tussen 1961 en 1989 duizenden de Muur te passeren. Daarbij vielen naar schatting tweehonderd doden. Ook trachtten velen de Duits-Duitse grens, die bewaakt werd met mijnen en automatische machinegeweren, over te steken. Deze grens heeft meer dan 750 slachtoffers geëist.