Literair activisme voorbij
De terugkeer naar het persoonlijke in de literatuur, BRD 1969-1977

Schrijvers trokken zich terug in hun eigen wereld. De nadruk kwam te liggen op individuele verhalen, gedachten en ervaringen. Het individu, het ‘ik’ stond centraal. Er was sprake van een Tendenzwende, een rigoureuze ommezwaai.

Veel auteurs schreven over de revolutionaire jaren zestig. Het waren dan ook niet zozeer de onderwerpen die veranderden maar het perspectief. Schrijvers kozen voor een persoonlijke, individuele benadering. Heinrich Böll veroordeelde de autoritaire houding van de overheid en de rol van de media in zijn boek ‘Die verlorene Ehre der Katharina Blum’ (1974). Peter Schneider deed hetzelfde in ‘...schon bist du ein Verfassungsfeind. Das Unerwartete Anschwellen der Personalakte des Lehrers Kleff’(1977).

Schneider behandelde de jaren zestig ook in zijn succesvolle roman ‘Lenz’ (1973). De hoofdpersoon, Lenz, knoopt een relatie aan met een volks meisje in de hoop zo de kloof tussen arbeiders en intellectuelen te overbruggen. De relatie loopt op de klippen. Lenz staat symbool voor de jonge mens van begin jaren zeventig. Hij heeft het onwankelbare geloof in de maakbaarheid van de samenleving verloren.

Nicolas Born rekende in zijn roman ‘Die erdabgewandte Seite der Geschichte’ (1976) wel heel resoluut af met het sociaal-politieke mensbeeld van de jaren zestig. Dit boek is één grote poging om de mens uit alle verbanden te lichten en zuiver als individu te beschrijven.

Autobiografisch materiaal vond ook een plek in de zogenoemde Verständigungstexte. Verständigung wil zeggen: proberen tot een vergelijk te komen. Deze teksten sloten aan bij de belevingswereld van de lezer. De onderwerpen waren uit het leven gegrepen. Veel voorkomende thema’s waren eenzaamheid, relatieproblemen, midlife- en identiteitscrisis.