Boeken van zelfbewuste vrouwen
De terugkeer naar het persoonlijke in de literatuur, BRD 1969-1977

Vreemd genoeg was vrouwenemancipatie nauwelijks aan de orde geweest tijdens de studentenrevolte in 1968. De vrouwenbeweging maakte halverwege de jaren zeventig pas haar opmars in Duitsland en was aangewakkerd door het feminisme in de VS en in Frankrijk. In korte tijd ontstond een keur aan vrouwenliteratuur, vrouwenbands, vrouwentheaters en vrouwenuitgeverijen. Binnen de literaire wereld streefden vrouwen naar zelfstandige publicaties, los van de door mannen gedomineerde uitgeverswereld.

Maar wat was vrouwenliteratuur? Bestond er een vrouwelijke manier van ervaren of van schrijven? De ontwikkeling van een vrouwelijke identiteit was het hoofdthema van de vrouwenliteratuur. Vrouwen wilden een zelfbewustzijn creëren dat los stond van de mannenwereld.

Karin Struck beschrijft in haar autobiografische roman ‘Klassenliebe’ (’73) hoe moeilijk het voor de moderne vrouw is om tegelijkertijd moeder, partner en intellectueel te zijn. Verena Stefan pleitte voor seksuele bevrijding en een nieuwe vrouwelijke identiteit in ‘Häutungen’ (’75).

De vrouwenbeweging zorgde voor hernieuwde aandacht voor het werk van Ingeborg Bachmann. Haar werk droeg geen directe feministische boodschap uit, maar ging wel over de onderdrukte positie van de vrouw. Meer provocerend was de jonge Oostenrijkse schrijfster Elfriede Jelinek. Zij schreef verhalen over vrouwen die door het patriarchale keurslijf van de samenleving verworden waren tot passieve en gekwelde wezens. De verhalen liepen altijd vreselijk slecht af. Seks is in haar werk slechts een wapen in de strijd tussen man en vrouw. Jelinek won in 2004 de Nobelprijs voor de Literatuur.

In de jaren tachtig verloor vrouwenliteratuur haar radicaliteit. De populariteit van de beweging werd door de commerciële uitgeverswereld aangegrepen om op alle door en voor vrouwen geschreven literatuur het etiket ‘vrouwenliteratuur’ te plakken.