Christian Petzold over 'Yella'
Filmfestival Neue Berliner Schule

door Karin Wolfs

Spoken uit verdampte dromen

"Spoken? Dat zijn figuren die in tussenrijken leven. Hoe ze daar terechtgekomen zijn, is meestal al vergeten. Misschien weten ze zelf niet eens meer hoe ze in die twilight zone, illegaliteit, anonimiteit terecht zijn gekomen. Ze zijn op zoek naar erkenning, identiteit, een eigen plek.”

De Duitse regisseur Christian Petzold vertelt over een van zijn meest geliefde thema's, een dag nadat op het Filmfestival van Berlijn vorig jaar competitiefilm Yella in première is gegaan.

Trilogie

Het is het derde deel uit zijn 'Gespenster (spoken) Trilogie'. Die begon in 2003 met 'Wolfsburg', over een autoverkoper die doorrijdt na een aanrijding. Het vervolg uit 2005 kreeg de titel 'Gespenster' mee, over een ouderloze tiener die op een dag tegenover een vrouw komt te staan die haar moeder beweert te zijn.

Maar in wezen begon Petzolds 'begeestering' al bij zijn speelfilmdebuut 'Die innere Sicherheit' uit 2000. Want die had hij aanvankelijk ook al 'Gespenster' genoemd. Daarin vertelde Petzold over de al jaren voortvluchtige linkse terroristen Hans en Clara, die voor hun tienerdochter Jeanne proberen een zo normaal mogelijk gezinsleven in stand te houden.

Dwalen

Petzold: "Toen we 'Die innere Sicherheit' draaiden, gaf ik de Vliegende Hollander mee als basismythe aan alle acteurs. De Vliegende Hollander die ertoe veroordeeld is eeuwig over de zeeën te dwalen, om slechts eens in de 100 jaar ergens aan te mogen leggen. Niet als hij liefheeft, maar pas als er van hem wordt gehouden mag hij aan land blijven. Maar waarom hij tot die straf veroordeeld is, weet niemand meer."

"Net als destijds met de RAF. Iedereen wist: die rijden over snelwegen en leggen bommen. Maar niemand wist meer hoe het echt zat met de '68’ers, of wat het situationisme en het structuralisme waren. Toen hadden we het begrip spook voor het eerst in zijn essentie te pakken."

Yella is de naam van een Oost-Duitse vrouw die de Elbe oversteekt voor een nieuwe toekomst in het Westen. Ze vindt er werk als assistente van investment banker Philip, die haar vraagt hem te begeleiden naar onderhandelingsgesprekken.

Yella Rozenwater

Petzold: “Yella wil de regels van het spel leren. Ze zit er in het begin maar bij als iemand bij een Engelse les die hij niet begrijpt omdat hij het vocabulaire niet heeft geleerd. Maar al heel snel wordt ze een modelleerling die denkt dat als ze de taal spreekt ook het bijbehorende leven kan leiden. "

"Maar zoals alle Lulletjes Rozenwater kent ze misschien wel een paar regels van de etiquette, maar beheerst ze niet de achterliggende moraliteit van het Venture Capital. Dat maakt dat ze overdrijft, een grens overschrijdt, met noodlottig resultaat. De tragedie van het verhaal is dat ze aan de verstoring van haar eigen verlangens werkt. Dat is natuurlijk ook een metafoor voor het kapitalisme. We verstoken ons leven, offeren het op.”

Uitzicht

Petzold vertelt zijn verhaal in weloverwogen, weidse kaders, geschoten door zijn vaste cameraman Hans Fromm. Het liefst laat hij een shot net iets te lang staan, om de leegte invoelbaar te maken die een samenzijn omringt. Voor Yella liet hij zich helpen door de desolate parkeerterreinen tussen de glimmende kantoorflats op het Expo-terrein in Hanover, waar Yella zich grotendeels afspeelt.

Petzold: "Dat terrein is de kunstzinnige wereldtentoonstelling van het kapitalisme, met ongelooflijke paviljoens en kunstmatige parklandschappen: de Rem Koolhaas-architectuur. Maar die terreinen zijn er niet om begaan te worden. Je vindt er geen liefdespaartjes of picknickende gezinnetjes, maar hooguit een gestoorde rentenier met drie honden. Daar is het ook niet voor. Het is er alleen om een uitzicht te geven vanuit die kantoren. Yella wil in de positie komen om dat uitzicht te zien."

Spook is moderne cinema

Hij gaat verder: “Het spook als figuur ís eigenlijk de moderne cinema. Kijk maar naar de Amerikaanse films over mensen die alles hebben: een auto, familie, werk. En dan na vijf tot zeven minuten gebeurt er iets. Ofwel door de natuur, of criminaliteit of hartstocht vallen mensen uit de normaliteit en struikelen ze in het rond. Filmverhalen beginnen pas als de oppervlakte scheurt."

"Daarom zijn tussengebieden, overgangen, grenzen ook zulke interessante gebieden. De mensen in mijn films willen graag terug naar de normaliteit, maar die droom is al verdampt. Wat overblijft, zijn de spoken, en die zijn zeer alledaags. Iedereen kent ze. En iedereen heeft ze als buren.”

Karin Wolfs is redacteur van de Filmkrant.

Deze week zal iedere dag in opmaat naar het filmfestival Neue Berliner Schule een artikel uit de Filmkrant verschijnen op het Duitslandweb. De films worden vanaf 9 maart vertoond in de drie steden Amsterdam, Rotterdam en Utrecht.

Yella (Christian Petzold, 2007, 89’) draait:di 11 mrt, 19u, Louis Hartlooper Complex Utrechtza 15 mrt, 16u, Rialto Amsterdamdi 18 mrt, 19.30 uur, Lantaren/Venster Rotterdam

di 11 mrt, 19u, Louis Hartlooper Complex Utrecht
za 15 mrt, 16u, Rialto Amsterdam
di 18 mrt, 19.30 uur, Lantaren/Venster Rotterdam

Op zaterdag 15 maart spreekt Christian Petzold met regisseur Nanouk Leopold na afloop van de vertoning van Yella in het Amsterdamse filmtheater Rialto. Aanvang ca. 17.30u. Voor meer informatie.