Duitsland als gidsland
Trouw-lezers over de voorbeeldrol van Duitsland

“Opvallend was hoe voorafgaand aan de wedstrijd Nederland-Duitsland er in Europese kranten opeens opiniestukken verschenen die het Duitse voetbalsucces tot graadmeter verklaarden voor het algemene succes van Duitsland. De lijst met complimenten in die artikelen is eindeloos: Duitsland doet het niet alleen economisch beter dan alle andere landen, maar loopt ook nog eens voorop met investeringen in wetenschap, duurzaamheid, cultuur en sociale voorzieningen. Het leven is in Duitsland duidelijk een stuk vrolijker dan in Nederland, dat als buurland van oudsher vrij dicht bij de Duitse cultuur en politiek staat, maar waar het doemdenken de overhand heeft. Ook een opvallend verschil: Merkel wil verder met de Europese eenwording, 'onze' Rutte trapt op de rem.

Joris Luyendijk, tegenwoordig verbonden aan the Guardian, vindt dat Duitsland het nieuwe gidsland moet zijn voor Nederland. Aan zijn Britse lezers verklaarde hij in een lezenswaardig essay hoe hij zelf als Nederlander ook jarenlang blind was voor wat Duitsland aan bruikbare ideeën te bieden heeft. 'We omhelsden de Angelsaksische cultuur en politiek (...), maar inmiddels is Duitsland het land om tegen op te kijken, terwijl Nederland een land wordt om je voor te schamen.'

Rijnlands model

Mij lijkt die nieuwe bewondering voor Duitsland een veelbelovend perspectief. Het kan bijvoorbeeld Nederland een mooie route wijzen uit de crisis. Duitsland hield vast aan het 'Rijnlands model', met zijn overlegeconomie, en zijn nadruk op ambachtelijk vakmanschap. Daar gold de afgelopen jaren minder het adagium dat de vrije markt alle tekortkomingen van de economie vanzelf kon oplossen. In het Rijnlandse model houdt ook de overheid een sturende rol. Door dat laatste loopt Duitsland nu voorop in het ontwikkelen van duurzame energie. Het past allemaal beter bij Nederland dan het Angelsaksische model met zijn harde kapitalisme.

Bijna lijken de woorden van wijlen PvdA-politicus Thijs Wöltgens alsnog uit te komen: Nederland kon maar beter deelstaat van Duitsland worden. Toen hij dat in 1996 zei, kreeg hij het halve land over zich heen.

Moet Nederland het Duitse pad navolgen? En als het zo is, vallen de Duitse oplossingen dan wel zo een, twee, drie naar Nederland te kopiëren? Meer principieel zijn er natuurlijk ook genoeg obstakels. Een Duitse voetbaljournalist schreef dat Duitsland mede zo succesvol is omdat men daar nog gehoorzaamt, en niet tegenspreekt. Verder klinkt hier en daar al het eerste gemopper dat Duitsland te star en hiërarchisch is om een echt rolmodel te zijn. Zeker binnen Europa.

Vandaar mijn vraag: Is Duitsland wel of niet het nieuwe gidsland, een land om tegen op te kijken?”

Lezersreacties

Trouw publiceerde vier brieven die lezers schreven naar aanleiding van de column. Een greep uit de reacties:

“Laat ik maar met de deur in huis vallen: Nederland moet voorbereidingen treffen om zich aan te sluiten bij Duitsland. Dat is even schrikken (vanwege het verleden). We worden het zeventiende Bundesland. […] Onze belangen zullen beter behartigd worden in de wereld. Samen opgaan, levert veel besparingen op.”

“Duitsland als gidsland? Ja! […] Duitsers in alle lagen en leeftijden voelen zich al vroeg betrokken bij de beslissingen van hun land. Belangrijk, want zij zijn het land. Graag hier wat gidswerk voor Nederland. Ten tweede: de liefde is wederzijds. De Duitser doet graag zaken met ons, gaat graag bij ons op vakantie en spreekt respectvol over wat wij als klein land aan talent hebben. […] Dus ook wij kunnen gidsen.”

Een in Nederland wonende Duitse schreef: “Wij hoorden schuld te dragen en dat deden wij zeer gewissenhaft. In 2006 tijdens het WK voetbal in Berlijn voelde ik voor het eerst geen schaamte meer voor een Duitse vlag. Sindsdien heeft Duitsland tot mijn verbazing en vreugde een innovatieve en voorbeeldige rol in Europa ingenomen. […] Duitsland is op weg een gidsland te worden.”

Niet iedereen is zo enthousiast over Duitsland: “In Duitsland gaat het beter, de mensen zijn aardiger, de openbare ruimte is er netter, de prijzen zijn lager. Maar hoe komt het toch dat er een zucht van verlichting door mijn lijf gaat als ik de grens over ga, naar huis? Omdat economie en cultuur, ja misschien zelfs taal, niet los van elkaar te koop zijn.”