‘De Heimat heeft ons terug!’
Verslag van een reis naar West-Pruisen
Achtergrond - 6 juli 2005
(6 juli 2005)“De Heimat heeft ons terug!”, roept Alfred Dreher in de microfoon als de bus de provinciegrens naar het vroegere Duitse Zempelburg passeert. In de bus gaat geklap op en heerst een opgewonden stemming. “Daar ging ik naar school!”, “In deze kerk trouwden mijn ouders!”, “Dat huis, daar op die heuvel, daar ben ik geboren…” Twee Duitse touringbussen zijn vanuit Berlijn vertrokken. De reis gaat naar Sępólno Krajeńskie en Chojnice – respectievelijk de vroegere steden Zempelburg en Konitz – in het noorden van Polen. Veel van de deelnemers zijn in dit gebied geboren, maar na de Tweede Wereldoorlog uit hun thuisland verdreven. Ze zijn Heimatvertriebenen. Ondanks de verschrikkelijke herinneringen aan de vlucht willen veel verdrevenen toch nog een keer naar hun geboortegrond terug.
In Duitsland zijn de verdrevenen omstreden. Zij zouden te veel aandacht vragen voor het eigen slachtofferschap en te nadrukkelijk wijzen op de misdaden van de Polen, Tsjechen en Russen. Hiermee zouden zij de Duitse schuld relativeren en de historische oorzaken van de verdrijving uit het oog verliezen. Dat is ook de heersende mening in Polen.
De frustratie van de verdrevenen is de hele reis duidelijk te merken. Er worden veel verhalen verteld over wat de Polen de Duitsers hebben aangedaan. “En dat weet niemand!” zegt Sibylle boos. Vlak na de oorlog werden in Zempelburg zo’n 350 Duitsers in de evangelische kerk samengedreven en omgebracht. Zo ook de moeder van de heer Propst. Hij heeft op eigen kosten een gedenkmonument laten plaatsen op de plek van het massagraf, naast de graven van Russische soldaten. Op de plek van de kerk staat nu een monument voor de Poolse slachtoffers.
Poolse vrienden
Men is tevreden over de reis. Toch is het terugzien van de geboorteplaats vaak teleurstellend. De meeste huizen zijn afgebroken of slecht onderhouden. “De Polen hebben het gratis gekregen en dan gaan ze er zo mee om”, klagen veel deelnemers. De houding ten opzichte van de Polen is inderdaad niet bij iedereen positief. De Polengrappen van buschauffeur Jürgen – “Net in Polen, reeds bestolen” – doen het erg goed in bus. Toch zijn het de verdrevenen die het meest naar Polen reizen. En zij onderhouden vaak goede contacten met de plaatselijke bevolking. Velen bezoeken ook tijdens deze reis hun Poolse vrienden van weleer.
Een oude Poolse man uit Chojnice spreekt nog een beetje Duits. Ook hij heeft nog Duitse vrienden van vroeger en zegt dat de relatie tussen de twee volken best goed is. “Maar toch, de fascisten hebben ons veel aangedaan,” benadrukt hij. En nee, van de massamoord in Zempelburg heeft hij nog nooit gehoord.
Reacties