Berlijn na de aanslag

De kerstmarkt op de Breitscheidplatz is sinds donderdag weer geopend. Alleen het deel waar maandagavond een vrachtwagen op de kerstmarkt inreed en twaalf mensen om het leven kwamen, blijft nog gesloten. Sinds dinsdag leggen mensen op het plein bloemen neer en steken kaarsen aan. 

De veiligheidsmaatregelen in de stad zijn verscherpt: alle Berlijnse politieagenten moeten een machinepistool dragen, meldde RBB, de publieke omroep van Berlijn en Brandenburg, woensdag. Kwetsbare plekken worden met betonblokken afgezet. 

Ondanks deze zichtbare veiligheidsmaatregelen benadrukken de Berlijners vooral dat ze niet bang zijn. Bild kopte na de aanslag heel groot ‘ANGST’ op de voorpagina en schreef over de onzekerheid bij de bevolking en over mensen die de straat niet meer op durven. Omdat angst nou eenmaal beter verkoopt dan gelatenheid, schreef Berlijn-redacteur Peter Dausend van Die Zeit woensdag. “Maar wie in de dagen na de aanslag de straat in Berlijn op gaat, merkt deze angst nergens. Je komt overal medeleven met de slachtoffers tegen en bezonnenheid, van paniek geen spoor. De Berlijners blijven gelaten, tonen zich bewonderenswaardig resistent tegen angst, zijn eerder koppig.”

De overgrote meerderheid van de Berlijners toont zich niet gevoelig voor “ophitsers en angstzaaiers”, aldus de Zeit-redacteur. Want die zijn er ook. Dausend noemt CSU-leider Seehofer, die al om een strenger vluchtelingenbeleid riep voor überhaupt bekend was wie de aanslag gepleegd had, en AfD-politici die in tweets en op Facebook Merkel de schuld geven van de aanslag.

'Gelaten en nuchter'

“Misschien denkt Seehofer wel echt dat het land veiliger is als de grenzen nog geslotener en de muren nog hoger worden”, schreef Stefan Kuzmany, redacteur van Spiegel Online en inwoner van Berlijn woensdag. “Daar vergist hij zich in. Als iemand met een vrachtwagen in een mensenmenigte wil rijden, dan zal hij een vrachtwagen en een mensenmenigte vinden, daar doe je niets tegen", aldus Kuzmany. “Ik weiger me te laten terroriseren of te laten ophitsen. Daarvoor ben ik niet naar Berlijn gekomen. Het kan zijn dat ik straks glühwein ga drinken.”

Zijn Spiegel Online-collega’s Sebastian Fischer en Fabian Reinhold zijn dinsdag, een dag na de aanslag, de stad in gegaan om de stemming te peilen. Alle mensen die zij spreken benadrukken dat ze niet bang zijn en dat ze gewoon verder willen leven zoals voor de aanslag. Ze tonen zich gelaten en nuchter, aldus Fischer en Reinhold. “Berlijn heeft tenslotte al het een en ander meegemaakt. En dat hier een aanslag zou komen, daarmee hielden niet alleen politici en veiligheidsinstanties rekening, maar ook de bevolking.”

“Waar Amerikanen bij rampen en terreur zich gezamenlijk opkrikken en de Fransen hun republikeinse trots bevestigen en de Marseillaise bijzonder luid zingen, daar lijken de Berlijners te reageren zoals ze altijd doen als er iets aan de hand is: ze tonen zich maximaal niet onder de indruk.”

Niet verrast

Duitslandweb-redacteur Josta van Bockxmeer woont in Berlijn. Ook haar valt op dat de meeste mensen in de Duitse hoofdstad niet verrast zijn over de aanslag. Vorig jaar na de aanslagen in Parijs in januari en november was ze bij de herdenkingen in Berlijn op de Pariser Platz, vertelt ze. “Toen had iedereen het erover. En nu niet. Dat is wel vreemd.” Kennelijk is er een soort gewenning met dit soort dingen, zegt ze. "In het dagelijks leven is er eigenlijk niets aan de hand. Nou ja, je hebt oma's en moeders die bellen of we nog leven."

Toch was de Pariser Platz woensdagavond helemaal leeg, twitterde NOS-correspondent Jeroen Wollaars. 

Ik maakte om 20:30 deze foto op de Pariser Platz. Collega Aysun van de studio: “ik kreeg kippenvel, zo leeg heb ik het zelden gezien” pic.twitter.com/jUbYNFdVTC

— Jeroen Wollaars (@wol) December 21, 2016

Reacties van rechts

Woensdagavond bezetten zo’n 20 tot 30 leden van de extreem-rechtse Identitäre Bewegung de partijcentrale van de CDU. Zij riepen onder meer dat Merkel verantwoordelijk is voor de aanslag. Juist de linkse Antifa, die het zelf helemaal niet op de CDU heeft, verdedigde de partij tegen de Identitären, meldt bento, een online platform van Der Spiegel.

Bij het Bundeskanzleramt hielden AfD’ers Höcke en Gauland, de nieuw-rechtse beweging ‘Ein Prozent’ en de Identitäre Bewegung een zogenoemde Mahnwache. Zo’n 200 mensen herdachten de slachtoffers in stilte. Er was een aria van Bach te horen, er werden kaarsen aangestoken en er waren spandoeken en posters te zien met ‘Stop islam’ en ‘Merkel kiezen betekent oorlog kiezen’. Ook hier waren tegendemonstranten aanwezig, schrijven Die Welt en de taz.

In de buurt van de Breitscheidplatz protesteerden woensdagavond ongeveer 800 Berlijners tegen zo’n 130 aanhangers van de extreem-rechtse NPD, die eisten dat de Duitse grenzen werden gesloten.