Gedenktekens socialistische ‘helden’ gestolen

De beheerder van de begraafplaats in het Berlijnse district Lichtenberg deed maandag 11 maart een opmerkelijke ontdekking. Tijdens de dagelijkse opening van de begraafplaats constateerde de beheerder dat de metalen gedenktekens en beelden ter ere van prominenten uit de Duitse arbeidersbeweging er niet meer waren. De objecten maken deel uit van het monument Gedenkstätte der Sozialisten. Onder de gestolen herdenkingsplaten zijn onder andere die van de communisten Rosa Luxemburg en Karl Liebknecht, en van Walter Ulbricht en Otto Grotewohl, mede-oprichters van de DDR. De politie gaat niet uit van een politiek motief, maar denkt dat de dader een metaaldief is. De begraafplaats wordt nu extra in de gaten gehouden.

De diefstal vond enkele weken na de herdenking van Rosa Luxemburg en Karl Liebknecht plaats. Jaarlijks komen op de tweede zondag van januari duizenden mensen bijeen om de dood van Luxemburg en Liebknecht te herdenken. Zij werden in 1919 vermoord toen de door hen geleide communistische Spartakusopstand werd neergeslagen. De herdenkingstocht begint bij de Frankfurter Tor en eindigt bij de Zentralfriedhof Friedrichsfelde, een route van ruim 5 kilometer. Aangekomen bij de Gedenkstätte der Sozialisten, een socialistisch monument net voorbij de ingang van de begraafplaats, leggen deelnemers bloemen en rode anjers neer op de graven van hun communistische helden.

Historische begraafplaats

De Zentralfriedhof Friedrichsfelde is al sinds de Weimarrepubliek een belangrijke plek voor linkse sympathisanten. In 1919 werden de Spartakisten Rosa Luxemburg en Karl Liebknecht hier begraven. Sindsdien groeide de begraafplaats uit tot bedevaartsoord. Mede-Spartakist en de latere DDR-president Wilhelm Pieck nam in de jaren 20 het initiatief voor de bouw van een monument om de ‘helden’ van de Spartakusopstand te eren. Hij benaderde hiervoor architect Ludwig Mies van der Rohe. Het in 1926 geopende Revolutionsdenkmal was opgetrokken uit baksteen en was 12 x 6 x 6 meter. Het monument was versierd met een vlag en een rode ster met daarin een hamer en een sikkel.

Kort na de machtsovername van Adolf Hitler in 1933 verboden de nazi’s de communistische bijeenkomsten op de Zentralfriedhof Friedrichsfelde. In 1935 sloopten de nazi’s het Revolutionsdenkmal. Na de oorlog was het wederom Wilhelm Pieck die het initiatief nam voor een monument. In 1951 leverde hij de schetsen voor wat bekend kwam te staan als de Gedenkstätte der Sozialisten.

De Gedenkstätte der Sozialisten bestaat uit een halfronde buitenring en een binnenring. De buitenring heeft een vier meter hoge bakstenen muur en een diameter van 25 meter. In de buitenring zijn plaquettes opgenomen met daarin de namen van slachtoffers van het fascisme ten tijde van de Weimarrepubliek en het Derde Rijk. In de binnenring staat een vier meter hoge gedenksteen met daarop de woorden ’Die Toten mahnen uns’. Rond deze gedenksteen liggen graven van enkele prominenten van de Oost-Duitse communistische partij SED en de graven van Liebknecht en Luxemburg. Zij zijn hier symbolisch begraven; van hen beiden zijn geen stoffelijke overschotten overgebleven nadat de nazi’s hun graven in 1935 hadden geruimd.

Metaaldieven

Ook op andere begraafplaatsen en parken in Berlijn zijn de afgelopen maanden metalen sculpturen gestolen. In totaal zijn er vijf beelden en een klok verdwenen, waaronder het bronzen beeld ‘Ruhendes trauerndes Mädchen’ van een begraafplaats in het stadsdeel Niederschönhausen. Niet ver daarvandaan hebben dieven een bronzen beeld van Ernst Thälmann ontvreemd, de leider van de communistische partij KPD in de Weimarrepubliek. Ook het beeld ‘Trauerndes Mädchen’ van een begraafplaats in het stadsdeel Wannsee moest het ontgelden.

De politie vermoedt dat er een verband is tussen de gestolen sculpturen en heeft een speciaal team voor kunstdelicten op de zaak gezet. Dat gaat ervan uit dat er geen politiek motief achter zit, maar dat metaaldieven de beelden willen laten omsmelten en verkopen. De politie hoopt te achterhalen of de beelden worden aangeboden bij kunst- of metaalhandelaren.