Groenen krijgen campagne maar niet op gang

De 20 meest vervuilende kolencentrales sluiten, voor meer elektrische auto’s zorgen, de bio-industrie afschaffen, het homohuwelijk invoeren en kinderarmoede tegengaan. Dat zijn enkele van de 10 punten die lijsttrekkers Cem Özdemir en Katrin Göring-Eckardt vorige week presenteerden. Met haar ‘10 Punkte für grünes Regieren’ wil de partij de belangrijkste doelen van haar verkiezingsprogramma beter onder de aandacht brengen.

Het 10-puntenplan is overzichtelijker dan het verkiezingsprogramma - dat al in maart werd gepresenteerd en in juni op een partijcongres is goedgekeurd - maar ook minder concreet. Zo staat er geen datum in waarop Duitsland schone auto’s moet hebben ingevoerd en wordt de afschaffing van bijstandsuitkering Hartz IV, een besluit van het laatste partijcongres, niet genoemd.

Dit tot ongenoegen van de linkervleugel van de partij, meldt Spiegel Online deze week. Wat hebben we aan het partijprincipe ‘Basis ist Boss’ (de basis is de baas) als een aantal partijprominenten het verkiezingsprogramma kan terugbrengen tot de “kleinste gemeenschappelijke noemer”, citeert de nieuwssite lokale en regionale Groenen. Zij werken aan moties tegen het 10-puntenplan, die ze op het partijcongres in juni willen indienen.

Jamaica-coalitie

Özdemir, Göring-Eckardt en andere prominente Groenen zoals de minister-president van Baden-Württemberg Winfried Kretschmann willen zich juist niet te veel vastleggen: zij willen regeren. Dat maakten de lijsttrekkers vorige week bij de presentatie van hun 10-puntenplan duidelijk. Bündnis 90/Die Grünen moet in september de derde partij worden en mee kunnen regeren, aldus Göring-Eckardt. Nu staan de Groenen in de peilingen vijfde of zesde.

De enige coalitie waaraan de partij volgens de peilingen nu getalsmatig zou kunnen deelnemen is de zogenoemde Jamaica-variant van CDU/CSU, FDP en Groenen. Dan helpt het als de uitgangspunten van tevoren niet in cement zijn gegoten. Je moet de tien punten ook meer zien als kompas, zei Özdemir, die als voorstander van een zwart-groene coalitie geldt en zich ook uitsprak voor de Duitse auto-industrie - niet bepaald een klassiek groen standpunt. 

Aan twee principes houden de Groenen wel vast, aldus de lijsttrekkers: geen bovengrens aan het aantal vluchtelingen dat Duitsland toelaat en de invoering van het homohuwelijk. Duitsland kent geen homohuwelijk. Wel een geregistreerd partnerschap, maar dat geeft homoparen niet dezelfde rechten als heteroparen. Voor de CDU/CSU ligt het homohuwelijk moeilijk. Het is de SPD de afgelopen vier jaar niet gelukt het er in de regering met de CDU/CSU doorheen te duwen. Het is nog maar de vraag of dat de Groenen wel zou lukken.

'Bleek en inwisselbaar'

Om überhaupt aan de onderhandelingstafel te komen, moeten de Groenen eerst beter gaan presteren. De partij heeft de afgelopen maanden te lijden gehad onder het Schulz-effect, de opmars van de SPD onder de nieuwe lijsttrekker Martin Schulz. Toch gaat het de Groenen niet beter, nu dit Schulz-effect is uitgewerkt. Bij de deelstaatverkiezingen in Saarland in maart werd de partij uit het deelstaatparlement gestemd en in de belangrijke deelstaat Noordrijn-Westfalen, waar ze regeerde, werd ze in mei bijna gehalveerd.

Jaloers keken de Duitse Groenen in maart naar Nederland, waar Jesse Klaver van GroenLinks een groot verkiezingssucces boekte. Hun eigen lijsttrekkers - “bleek en inwisselbaar” worden ze in de Duitse media genoemd - spreken minder mensen aan. Cem Özdemir, partijvoorzitter en Duitser met Turkse wortels, is een bekende en populaire politicus - in mei stond hij op de vijfde plaats van de meeste geliefde politici. Maar Göring-Eckardt komt in de top-10 niet voor. Deze in de DDR opgegroeide theologe is veel terughoudender en onopvallender dan Özdemir.

Beide lijsttrekkers zijn gematigde politici. Het is binnen Bündnis 90/Die Grünen gewoonte om twee lijsttrekkers te kiezen: iemand die de activistische Fundi-vleugel vertegenwoordigt en iemand van de gematigde Realo-kant. Zo had Göring-Eckardt vier jaar geleden nog Fundi en oud-minister van Milieu Jürgen Trittin naast zich, die overigens nog steeds invloed uitoefent.

Energiewende

Een groter probleem dan de lijsttrekkers zijn de thema’s van de partij. Uit een peiling voor de verkiezingen in Noordrijn-Westfalen bleek dat de meeste kiezers de Groenen onderwerpen als vluchtelingenbeleid, werkgelegenheid en criminaliteitsbestrijding niet toevertrouwen. En het thema waarop ze de partij wel competent achten - milieu en duurzaamheid - spreekt de meeste Duitse kiezers veel minder aan in tijden van Trump en Brexit, angst voor terreuraanslagen en de opkomst van het populisme. Ze kiezen liever dat wat ze kennen: kanselier Merkel. Dat blijkt ook uit de peilingen waarin de CDU/CSU met 38-39 procent weer op eenzame hoogte staat, zo’n 15 procent boven nummer 2, de SPD.

Daarnaast is de Energiewende, de overgang naar duurzame energie, jarenlang hét thema van de Groenen, hen ontnomen door kanselier Merkel. In 2010 draaide ze de Atomausstieg, de sluiting van de Duitse kerncentrales die SPD en Groenen in 2003 hadden ingevoerd, terug, om die nog geen jaar later, na de kernramp in het Japanse Fukushima, alsnog voort te zetten. Daarmee schreef ze de Energiewende op haar naam en had ze de Groenen hun belangrijkste onderwerp voor de verkiezingen van 2013 ontnomen. Met andere ecologische thema’s scoren is moeilijk, dat weten de Groenen ook. Maar vooralsnog hebben ze geen alternatieven.