Eén zwaluw maakt nog geen NAVO-zomer
Opinie

In Istanbul werden de regeringsleiders van de negentien oude en zeven nieuwe NAVO-lidstaten het eens over de noodzaak van de alliantie om hun inspanningen in Afghanistan en Irak uit te breiden. De NAVO zendt vier extra Provincial Reconstruction Teams (PRT) naar Afghanistan, waaronder één onder Duits en één onder Nederlands commando en zal, op uitnodiging van de Irakese interim-regering, ondersteuning bieden bij de opleiding van de Irakese veiligheidstroepen. Nu de NAVO-top in Istanbul deze voorzichtige succesjes kan melden, is het de vraag of de transatlantische kloof geheeld is. President Bush stelde na afloop van de EU-VS-top van vorige week nog optimistisch: "De bittere meningsverschillen over de oorlog zijn voorbij."Het valt echter te bezien of er inderdaad sprake is van een volledig herstelde relatie binnen de NAVO. Zelfs een erkend aartsoptimist als Tony Blair stelde na afloop van de top in Istanbul vast dat "het geen zin [heeft] (..) om hier te staan en te zeggen: weet je, alle eerdere meningsverschillen zijn verdwenen. Ze zijn niet verdwenen."

Een nadere beschouwing van de diplomatieke inspanningen en bijbehorende resultaten op de top van Istanbul lijkt de sceptische houding van Blair te ondersteunen. Zo heeft ISAF, de NAVO-geleide operatie in Afghanistan formeel de hoogste prioriteit voor alle lidstaten van het bondgenootschap. De operatie dient namelijk aan te tonen dat de organisatie ook in de strijd tegen het internationale terrorisme, de lakmoesproef voor de relevantie van de NAVO, slagvaardig is. Het blijkt echter steeds moeilijker voor de NAVO om voldoende goedgetrainde troepen van de lidstaten te krijgen om Karzai's overgangsregering te assisteren bij het creëren van stabiliteit en vrede in het land. Uiteindelijk is het bondgenootschap er slechts in geslaagd om een symbolische extra inspanning te realiseren. De vier nieuwe PRT's die de NAVO zal uitzenden betekenen alles bij elkaar slechts een kleine 2000 extra man in een land dat zo groot is als Frankrijk en de Benelux-landen bij elkaar. Het behoeft geen verder betoog dat het op de top van Istanbul gerealiseerde 'succes' een druppel op de gloeiende Afghaanse plaat is, dat geen noemenswaardig positief effect zal hebben op de NAVO-ondersteuning voor de aanstaande Afghaanse verkiezingen. Interessant is daarnaast nog dat de 6500 soldaten van ISAF bijna uitsluitend geleverd worden door de Europese bondgenoten. De 11.000 Amerikaanse troepen in Afghanistan zijn daar in het kader van Operatie Enduring Freedom, die niets met de NAVO van doen heeft. Deze scheiding van taken, tussen de Europeanen die de vredeshandhavingstaken op zich nemen en de Amerikanen die zelfstandig gevechtsacties uitvoeren, duidt erop dat de Europese landen en de VS weliswaar dezelfde problematiek erkennen, maar het niet eens worden over een werkelijk gemeenschappelijk optreden. Dit verklaart ten dele ook de lauwe reacties in Europa op Jaap de Hoop Scheffers oproep om meer troepen naar Afghanistan te sturen.

De meeste aandacht tijdens de top van Istanbul ging uiteraard uit naar de toekomstige rol van de NAVO in het (toevallig?) dezelfde dag soeverein geworden Irak. Waren de voormalige politieke opponenten binnen het bondgenootschap in staat om de strijdbijl inderdaad te begraven? Het antwoord is dat Bush' opmerking over het einde van de meningsverschillen te voorbarig is. Wel stemden Frankrijk en Duitsland in met het verzoek van de Irakese interim-regering om de Irakese veiligheidstroepen door de NAVO te laten trainen. Dit is zonder meer een erkenning dat het bondgenootschap gemeenschappelijke veiligheidsbelangen in de regio heeft en dus niet afzijdig kan blijven. Tegelijkertijd blijkt uit de vage verklaringen en het ontbreken van alle relevante details over de wijze waarop de NAVO deze nieuwe taak op denkt te pakken, dat de meningsverschillen tussen met name Frankrijk en Duitsland en de VS nog geenszins opgelost zijn. Zo kondigde Schröder zonder enig spoor van ironie aan dat Duitsland bereid is het Irakese leger op te leiden, maar dat er geen enkele Duitse soldaat naar Irak uitgezonden zou worden. Soortgelijke woorden kwamen ook van de Franse president Chirac. Deze verklaarde zelfs dat het niet de NAVO als geheel zal zijn die een rol op zich neemt in deze opleidingen, maar dat het feitelijk om bilaterale hulp van een aantal NAVO-lidstaten handelt.

Tijdens de top van Istanbul is het voortbestaan van de NAVO niet verder onder druk komen te staan. Met tenminste een minimale consensus over de gemeenschappelijke doelen lijkt de ergste crisis binnen het bondgenootschap bezworen. Eén matig geslaagde top maakt echter nog geen eensgezind bondgenootschap. De ruzie is dus formeel bijgelegd, maar de wonden zijn nog te vers om al volledig geheeld te zijn. Of de littekens definitief zullen verdwijnen is een vraag die zal afhangen van toekomstige ontwikkelingen en van de kwaliteit van politieke leiders aan weerszijden van de Atlantische Oceaan. Zij zullen gemeenschappelijke belangen moeten benadrukken en verschillen van mening tactisch moeten managen. Of de huidige regeringsleiders in Washington, Parijs en Berlijn hiertoe in staat zijn, mag, gezien hun staat van dienst, betwijfeld worden.

Hans Terlouw is AIO en verbonden aan het Graduiertenkolleg van hetDuitsland Instituut Amsterdam. Zijn onderzoek richt zich op de buitenlandse politiek van Duitsland.

In onze reeks opinieartiekelen geven medewerkers van het Duitsland Instituut Amsterdam regelmatig hun mening over actuele onderwerpen in Duitsland.

Andere opinieartikelen:

Generatie van '68 ontdekt Duits oorlogsleed

Blijven investeren in relatie met Duitsland

Een triumviraat met Nederland als vierde wiel?

Ostalgie gevaar voor geschiedwetenschap