Verwacht geen wijziging buitenlandbeleid Merkel  
Opinie

Op 13 augustus waarschuwde bondskanselier Schröder president Bush, de crisis rond de nucleaire ambities van Iran niet met militaire middelen op te lossen: “Haal de militaire opties van tafel, we hebben kunnen zien [in Irak, J.B.] dat die niet deugen”. Is de kanselier wederom voornemens een internationale crisissituatie uit te buiten voor binnenlandse doeleinden? Toen in 2002 de spanningen rond Irak snel opliepen kon Schröder met de hakken over de sloot de landelijke verkiezingen winnen door in te spelen op de in de Duitse samenleving wijd verbreide pacifistische sentimenten.

Uit de gelederen van de CDU/CSU klonk al spoedig na Schröders rede voorspelbare en obligate kritiek. “Schröder moet niet proberen dit onderwerp tot inzet van de verkiezingen te maken”, waarschuwde buitenlandwoordvoerder Friedbert Pflüger, daarin bijgevallen door vice-fractievoorzitter Wolfgang Schäuble. Beiden benadrukten dat hun partij de regering-Schröder en de Europese Unie juist steunt in hun inspanningen voor een vreedzame oplossing van het conflict met Teheran. Merkel zei tegen het tijdschrift Stern: “Een militaire interventie is überhaupt niet aan de orde”. Hier valt een interessante parallel met de situatie in 2002 te bespeuren. CDU/CSU-lijsttrekker Stoiber sprak er toen weliswaar schande van dat Schröder de grote bondgenoot overzee zo nadrukkelijk afviel. Hij realiseerde zich echter maar al te goed dat ook hij (als kanselier) het sturen van Duitse militairen naar Irak onmogelijk aan de sceptische bevolking zou kunnen verkopen.

Dit alles roept de vraag op, of er een wezenlijke koerswijziging in de betrekkingen met het Amerika van George W. Bush en in de buitenlandse politiek van de Bondsrepubliek als zodanig kan worden verwacht, mocht Angela Merkel verhuizen naar het Kanzleramt. Met name de Amerikaanse en Oost-Europese beleidsmakers en media lijken in dit opzicht grote verwachtingen van een regering onder haar leiding te koesteren. Maar zij konden wel eens te vroeg juichen.

Olifant

Fraaie woorden, maar Schäuble lijkt bewust voorbij te gaan aan het feit dat Schröder in wezen is voortgegaan op de door zijn voorganger Kohl ingeslagen weg. Deze had evenmin veel oog voor de belangen van de kleine Oost-Europese landen. Hij wenste hooguit met Polen rekening te houden. Kohl legde de oproep van Estland, Letland en Litouwen, hun strijd voor onafhankelijkheid (1990-91) te steunen naast zich neer en wenste, uit vrees voor politieke en economische instabiliteit in Rusland, de machtspositie van Mikhail Gorbatsjov en Boris Jeltsin niet in gevaar te brengen. Dit toont de Duits-Britse historica Kristina Spohr Readman overtuigend aan in haar studie ‘Germany and the Baltic Problem after the Cold War’. Met het oog op de Duitse verslaving aan Russisch aardgas valt niet te verwachten dat Merkel van de Realpolitik van haar leermeester Kohl zal afwijken.

Schröder heeft met zijn idee van Duitsland als Selbstbewusste Mittelmacht een geest uit de fles laten ontsnappen die zich daar niet eenvoudig meer in zal laten terugstoppen, ook niet door Angela Merkel. Of is Schröder gewoon minder hypocriet?

Jeroen Bult is historicus en publicist. Hij schrijft o.a. voor de Estse krant Eesti Postimees.