De gevolgen van vergrijzing
Het Duitse pensioenstelsel

levensverwachting

'International Action Plan on Ageing'

Het omslagstelsel plaatst de Duitsers globaal gesteld voor de volgende keuze: een verhoging van de pensioenpremies, om het pensioengeld niet te hoeven verlagen, of een verlaging van het pensioengeld, zodat de pensioenpremies niet hoeven te stijgen. Beide oplossingen botsen echter met het principe van de 'solidariteit tussen de generaties', dat elke generatie relatief even zwaar wil belasten: een verhoging van de premie zou betekenen dat de huidige generatie werkenden relatief meer moet afdragen dan de generatie voor haar heeft gedaan. Een verlaging van het pensioengeld zou daarentegen oneerlijk zijn tegenover de huidige generatie gepensioneerden: zij hebben destijds betaald voor de toenmalige gepensioneerden en hebben nu dus zelf ook recht op een stabiel pensioen. Het vraagstuk van de lastenverdeling tussen de generaties heeft pessimisten in Duitsland inmiddels ertoe gebracht, te spreken van een dreigende "Kampf der Generationen".

De demografische druk op het pensioenstelsel kan worden verkleind door het aandeel van het staatspensioen (lees: het omslagstelsel) te laten afnemen ten gunste van het aandeel van de beide andere pijlers, de aanvullende collectieve en particuliere verzekeringen. Deze pijlers functioneren immers niet volgens het omslagstelsel, en zijn dus nauwelijks vatbaar voor de gevolgen van demografische schommelingen. Als meer mensen een aanvullende pensioenverzekering afsluiten, blijft er meer geld over voor het staatspensioen. Met deze gedachte in het achterhoofd heeft de regering-Schröder in 2001 de zogeheten 'Riester-Rente' in het leven geroepen: door hen belastingvoordelen in het vooruitzicht te stellen, tracht de staat werknemers te stimuleren zelfstandig een pensioenverzekering af te sluiten bij een bedrijfspensioenfonds of een particuliere verzekeraar.