De Lezing: Moestuinen als tastbare, eetbare geschiedenis
Voorproefje van lezing Jennifer Jordan

Tuinen en het collectieve geheugen. Wat moet ik me daarbij voorstellen?

“Ik ben sociologe en doe onderzoek naar het collectieve geheugen. Ik houd me daarvoor onder meer bezig met openbare groente- en moestuinen. Hoe worden die gebruikt? Ik houd me al langer bezig met de geschiedenis van eten. Eten hangt nauw samen met identiteit en geheugen. Zo heb ik geschreven over oude tomatensoorten uit sociologisch oogpunt. En over wat mensen in graansoorten zoeken.”

Om wat voor soort tuinen gaat het in uw onderzoek?

“Om publieke tuinen in bijvoorbeeld openluchtmusea, of bij landhuizen en kastelen. Ik onderzoek die in Duitsland, Oostenrijk, Frankrijk, Engeland en Ierland. Ik heb inmiddels tweehonderd van zulke tuinen in een databank. Ik heb ze niet allemaal zelf bezocht, over sommige heb ik alleen gelezen.”

En wat heeft u in die tuinen ontdekt over het collectieve geheugen?

“Ik had verwacht dat ik veel over verschillende identiteiten zou kunnen onderzoeken, regionaal, nationaal en Europees. Bijvoorbeeld welke appelsoorten er met welke plekken verbonden zijn. Maar ik ontdekte dat er in de tuinen voornamelijk regionale informatie wordt geboden. Gidsen en informatiebordjes vertellen vooral over tradities uit de eigen streek en over andere zaken die nauw met de eigen regio samenhangen. Er vindt eigenlijk geen versmelting plaats met andere streken of landen.”

Wat kunt u over Duitse tuinen zeggen?

“Nog niet zoveel, ik zit nog midden in het onderzoek. Het is nu nog voornamelijk theorie. Het gaat niet alleen om het collectieve geheugen, maar ook om wat mensen vergeten. In de 18e en de 19e eeuw werden de Engelse landschapstuinen populair en kwamen vaak in de plaats van Duitse tuinen. Ook door de industrialisering verdwenen steeds meer moestuinen.

Na de Tweede Wereldoorlog kwamen ze weer even terug. Duitsers waren arm en hadden honger en verbouwden weer een paar jaar hun eigen groente. Tot het Wirtschaftswunder (de economische bloei, red) kwam. Toen kocht iedereen liever groente van Iglo. De huidige trend gaat weer richting regionale en biologische producten. Je ziet dat ook aan stijgende bezoekerscijfers voor publieke tuinen.

Veel mensen zien moestuinen en regionale producten ook als een verbinding met het verleden. Anderen maakt dat geen bal uit, die vinden het gewoon lekkerder.”

En u?

“Ik ben als kind in de Californië opgegroeid met tomaten uit de supermarkt. Ik vind verse groenten uit de moestuin erg lekker. Dat is voor mij iets nieuws.”

Hoe komt u bij zo’n onderwerp?

“Ik heb een boek geschreven over de herinnering van het naziverleden in het Berlijnse landschap. Dus hoe er na 1989 werd omgegaan met bepaalde plekken uit de geschiedenis. Material collective memory, dat is de rode draad in mijn werk. Plekken en objecten. Op die manier kwam ik in openluchtmusea en vroeg ik me af hoe die ontstaan. Ik zag allerlei bordjes met uitleg bij appelbomen en groentebedden. Wat willen die vertellen?”

Weet u ook iets van Nederlandse tuinen?

“Nee. En helaas ben ik ook maar heel kort in Nederland, dus ik kan niet naar het openluchtmuseum in Arnhem.”

Lezing:
Verenigd Duitsland-verenigd Europa-verenigde herinnering? Een lezing in de reeks Liéux de Memoire na het einde van de Koude Oorlog.
Maandag 8 februari, 19 uur, Goethe Institut Rotterdam, Westersingel 9
Sprekers: Jennifer Jordan en Wim van Meurs