Campagneblog verkiezingen

• Scholz houdt het hoofd koel op SPD-congres
• Weißwurstfrühstück met Merz en Söder
• Habeck in Stuttgart: vóór de Brandmauer
• Lindner blikt terug op turbulente week
• Op bezoek bij AfD'er Maximilian Krah

17-2-2025: Linksaf met Gregor Gysi 

"De wereld zal door Trump en Poetin ingedeeld worden in invloedsferen, zoals in de Tweede Wereldoorlog in Jalta werd gedaan door Amerika, Groot-Brittannië en de Sovjet-Unie." Deze boodschap had Gregor Gysi, kopstuk van Die Linke en tevens een mediapersoonlijkheid in Duitsland, zaterdag in Café Köpenick. Dat is een jongerencentrum in het kiesdistrict Berlin-Treptow-Köpenick, waar hij sinds 2005 de vertegenwoordiger van is in de Bondsdag.

Gysi (77) kwam naar het zogenoemde FestiWAHL, een dag voor jonge mensen in Köpenick die meer willen weten over de verkiezingen. Naast hem waren er drie jonge, onbekende kandidaten van de Groenen, FDP en CDU. De vierde gast was een vertegenwoordiger van de Juso’s – de jongerenafdeling van de SPD – en geen kandidaat. Met kop en schouders stak Gysi boven hen uit, onder meer door veel langere antwoorden te geven. De piepjonge moderatoren hadden hem in die zin niet in de hand.

De voornaamste onderwerpen van deze middag? Onderwijs, genderpolitiek en de internationale actualiteit. Het ging vooral over het laatste. De vraag van de moderatoren of Duitsland wapens moet leveren aan Oekraïne werd positief beantwoordt door de politici van de andere partijen. Gysi week echter uit. Hij stelde dat de verkoop van wapens niet door commerciële Duitse bedrijven moet worden uitgevoerd. "Op allerlei plaatsen waar conflicten zijn, wordt gebruikte Duitse munitie gevonden."

Tegelijkertijd gaf Gysi zijn analyse op de internationale situatie van dit moment. Nadat vorige week duidelijk werd dat de Amerikaanse president Donald Trump met zijn collega Vladimir Poetin had gebeld zonder zijn Europese partners daarin te kennen, was de boot aan: de Europese landen – Duitsland voorop – verwachten dat ze niet meer op Amerika kunnen vertrouwen inzake Oekraïne. Gysi onderschreef die gedachte. Hij wees op de Koude Oorlog, waarin hij in de DDR opgroeide. Hij vindt dat we als Europeanen elkaar moeten helpen, maar of dat betekent dat Duitse militairen bijvoorbeeld naar Oekraïne moeten om dat land tegen de Russen te beschermen, liet hij in het midden.

Voorafgaand aan de bijeenkomst interviewde ik hem over de internationale toestand in de wereld en zijn Mission Silberlocke. Dat de partij door jongeren is ontdekt schrijft hij ook toe aan de indruk die lijsttrekker Heidi Reichinnek op hen maakt:

12-2-2025: Op bezoek bij AfD'er Maximilian Krah

Veel vragen en antwoorden waren er zaterdag op een bijeenkomst van de Alternative für Deutschland (AfD) in Chemnitz. Sprekers waren Jörg Urban – AfD-leider in de deelstaat Saksen – en Maximilian Krah – kandidaat voor het kiesdistrict Chemnitz II. Met hun Oost-Duitse accent spraken ze een volle zaal toe, over waar het volgens hen naartoe moet met Duitsland. Kortweg: migranten terugsturen, alle grenzen dicht, weg met de ‘woke-cultuur’ in het onderwijs en een libertair sociaaleconomisch beleid.

Dat de AfD in Saksen door de veiligheidsdienst is bestempeld als rechts-extreem, is geen nieuws. Dat de partij er rechts-radicale standpunten op nahoudt en zichzelf verdubbelt in de peilingen – van tien naar circa 21 procent – is eveneens niet nieuw. Wel is het opvallend dat Maximilian Krah hier opdook als kandidaat voor de Bondsdag.

Als lijsttrekker voor de Europese verkiezingen kwam Krah vorig jaar in opspraak. Zijn assistent werd gearresteerd op verdenking van spionage voor China en zelf werd hij ervan verdacht betalingen uit China en uit Rusland te hebben ontvangen. Toen hij het opnam voor SS-officieren was voor Marine Le Pen van Rassemblement National de maat vol. De AfD zette Krah uit de delegatie, maar de partij was toch niet langer welkom in de ID-fractie. Krah kon niet meer van de kieslijst worden gehaald en zit als fractieloze parlementariër in het Europees Parlement.

Rond Krah werd het sindsdien vrij stil, maar nu is hij kandidaat voor de Bondsdag. Als hij wordt verkozen, zal hij Brussel verruilen voor Berlijn. In het Ballhaus van Chemnitz hield Krah een rede waarin hij zei dat Duitsers weer trots moeten zijn op zichzelf. "Mensen die zeggen ik ben Europeaan of aardemens, die zeg ik, nee, je bent geen aardemens, je bent een mislukkeling," zei Krah, die applaus kreeg. "Maar wat we hen zeggen moeten is 'jij bent Duitser. Maak er wat van!’" Ook zei hij niet te verwachten dat de CDU/CSU onder Friedrich Merz na de verkiezingen zal samenwerken met de AfD. ‘Als we nu op de tweede plek komen, dan komen we over vier jaar op de eerste plek.’

Na afloop vroeg ik bij Krah door over dit thema. Waarom denkt hij dat de AfD over vier jaar de grootste zal zijn?

2-2-2025: Lindner blikt terug op turbulente week

Zitten er barsten in de Brandmauer tegen de AfD? Ja, zeggen SPD en Groenen. Nee, zeggen de CDU/CSU en FDP. Het waren die laatste partijen die vorige week instemden met de voorstellen van lijsttrekker Friedrich Merz van de CDU/CSU om tot een stringenter asielbeleid te komen. Dat de AfD met hen meestemde, namen ze op de koop toe. Het lukte vrijdag echter niet een wetsvoorstel erdoor te krijgen omdat sommige leden van de CDU/CSU-fractie en van de FDP-fractie geen stem hebben afgegeven. Niettemin gingen honderdduizenden Duitsers de straat op om voor de Brandmauer en tegen de AfD te protesteren. 

In dit verhitte klimaat waren we op zondagmorgen te gast bij de liberale partij FDP in Rösrath, een sjiek dorp ten oosten van Keulen, waar lijsttrekker Christian Lindner verwacht werd. Hij is in deze regio opgegroeid en politiek groot geworden. De zaal bleek zondag te klein: tientallen mensen moesten staan omdat er onvoldoende stoelen waren. Na te zijn welkom geheten door de lokale carnavalsvereniging nam Lindner het woord. Over de Brandmauer ging het in zijn veertig minuten durende toespraak niet echt.

Wel richtte Lindner zijn pijlen op de Groenen, waar hij naar eigen zeggen slechte ervaringen mee had in de Ampel-regering. De Groenen hebben volgens hem geen goed plan om de energiecrisis op te lossen en willen niets van kernenergie weten. Ook zou Groenen-leider Robert Habeck geen kundige minister van Economische Zaken zijn. Lindner herinnerde iedereen eraan dat CDU/CSU-lijsttrekker Merz in december heeft gezegd in principe bereid te zijn met de Groenen samen te werken, waarna er een golf van beroering door de zaal ging.

Na afloop lichtte Lindner in een kort interview met mij toe hoe hij de afgelopen week heeft beleefd:

Tijdens zijn rede zei de FDP’er de Groenen uit te sluiten mocht zijn partij in de Bondsdag blijven en in aanmerking komen voor regeringsdeelname. Beiden uitkomsten vallen nog te bezien: de FDP schommelt rond de vier procent en dreigt onder de kiesdrempel van vijf procent te zakken. Op 23 februari – de verkiezingsdag – wordt het erop of eronder.

Kemal Rijken en Chris Aalberts maakten ook een podcast over hun bezoek aan de FDP

27-1-2025: Habeck in Stuttgart: vóór de Brandmauer 

Stuttgart geldt als een bolwerk van Bündnis90/Die Grünen, kortweg: de Groenen. De partij regeert vanuit hier Baden-Württemberg sinds 2011 in een zwartgroene coalitie met de Groene minister-president Winfried Kretschmann aan het hoofd. Toen we een uitnodiging kregen om hier langs te komen bij campagnebijeenkomsten van lijsttrekker Robert Habeck, zeiden we dan ook geen nee.

De autorit naar Stuttgart was lang. Al vroeg op zaterdagochtend reden we vanuit ons hotel nabij Frankfurt naar twee werkbezoeken van Habeck in Stuttgart – hij is immers nog steeds minister van Economische Zaken en Klimaat.

De werkbezoeken aan drie start-ups waren tegelijkertijd campagnemomenten voor Habeck. Er kwamen veel lokale media op af, maar voor ons was het verwonderlijk dat deze combinatie mogelijk was: een minister die in campagnetijd op werkbezoek gaat en zijn partij die daar journalisten voor optrommelt.

Ons ging het om de bijeenkomst van de Groenen, later op de dag. In de Carl Benz Arena hield Habeck een bezielende rede voor ongeveer 2000 belangstellenden. Die hoorden dat de Groenen er alles aan zullen doen om de Brandmauer tegen de rechts-radicale AfD overeind te houden. Dit informele cordon sanitaire regelt dat geen van de andere partijen in de Bondsdag politiek samenwerkt of bestuurt met AfD.

Na de mesaanval woensdag in Aschaffenburg stelde CDU-leider Friedrich Merz dat ‘de maat vol is’. Hij kwam met vijf maatregelen, waaronder permanente grenscontroles en het vastzetten van asielzoekers die het land moeten verlaten. SPD-bondskanselier Olaf Scholz en Groenen-leider Habeck wezen het plan van Merz van de hand, waarna die verkondigde dat hij de Bondsdag er over laat afstemmen zonder zich vooraf van een meerderheid te vergewissen.

Die actie van Merz vormt wat Habeck betreft een barst in de Brandmauer: het voorstel kan dan door de AfD aan een meerderheid komen. De partijen hebben afgesproken geen voorstellen in te brengen waarvoor steun van de AfD nodig is. In Stuttgart deed Habeck er alles aan om duidelijk te maken dat Duitsland achter zijn partij moet gaan staan om een muur tegen de AfD te vormen. Volgens hem moet ‘de veelkleurige samenleving’ nu opstaan. Hij sprak van ‘een aanval op de democratie’ en haalde het aantreden van Donald Trump als Amerikaans president aan. “Dit zijn de eerste grote verkiezingen na de Amerikaanse en wij moeten in Duitsland het tegendeel laten zien.”

Een eerste teken daartoe was er al: in Berlijn en andere steden gingen burgers de straat op om tegen de AfD te demonstreren. Zondag herhaalde Habeck zijn felle kritiek op Merz op het landelijke partijcongres in Berlijn.

De vraag is of het pleidooi van Habeck en de demonstraties effect zullen hebben. Hij wil Merz aan zijn woord houden – eerder stelde die nog nimmer samen te werken met de AfD – maar uiteindelijk trekt de christendemocraat zijn eigen plan. Vermoedelijk slaat de campagne voor de verkiezingen van 23 februari een andere afslag in: die van voor of tegen de Brandmauer. 

Kemal Rijken en Chris Aalberts maakten ook een podcast over hun bezoek aan Stuttgart

20-1-2025: Weißwurstfrühstück met Merz en Söder

Het Sauerland kennen veel Nederlanders van de wintersport of een kampeervakantie. Het is ook de Heimat van Friedrich Merz, die de CDU/CSU aanvoert voor de Bondsdagverkiezingen van 23 februari. Zondag hadden zich in zijn thuisstad Brilon honderden aanhangers in een schutterijhal verzameld om hem en de Beierse minister-president Markus Söder (CSU) aan te moedigen.

Het was een typisch Duitse bijeenkomst met lange tafels, grote bierglazen en gezouten Brezel. Het fanfareorkest deed de rest. Voor de gelegenheid had Söder Weißwursten ‘meegenomen’ uit zijn deelstaat Beieren.

De voornaamste taak van de twee heren op deze zondagochtend? Eenheid uitstralen. Sinds hun oprichting treden CSU – de christendemocratische partij van Beieren – en CDU – de christendemocraten in de rest van Duitsland – aan met een gezamenlijke lijst bij Bondsdagverkiezingen. Dat betekent niet dat ze altijd op een lijn zitten.

Dat geldt ook voor Merz en Söder. Het zijn bovendien twee verschillende persoonlijkheden. De zakelijke, serieuze Merz steekt af tegenover de wat meer joviale, populistische Söder. Söder voert vooral campagne tegen de Groenen, die hij uitsluit als coalitiepartner. Zo ver wil Merz niet gaan.

In Brilon moesten de Groenen het ook ontgelden. Söder hield een rede waarin hij Groenen-lijsttrekker Robert Habeck wegzette als incompetent, omdat hij er als minister van Economische Zaken een potje van zou hebben gemaakt door bedrijven te verplichten duurzaamheidsmaatregelen te nemen. Momenteel regeert de CDU samen met de Groenen in Noordrijn-Westfalen en ‘ik ben daar geen fan van’, aldus Söder. Hij verweet de Groenen mensen zelfs op te leggen wat ze moeten eten.

Na Söder was het de beurt aan Merz, die het publiek langzaamaan een beetje zag inzakken. Het kost een mens immers moeite om twee uur te luisteren naar toespraken. Voor Merz was het een thuiswedstrijd. Hij haalde het Sauerland aan als een inspiratiebron voor heel Duitsland – zijn leus hier is ‘Mehr Sauerland für Deutschland’.

Onder Merz hebben de christendemocraten een ruk naar rechts gemaakt. Een greep uit de plannen: meer ruimte voor het bedrijfsleven en de grote industrie, andere energievormen naast wind en zon - zoals mogelijk kernenergie - en een strenger migratiebeleid. Met dat laatste hoopt Merz kiezers weg te snoepen bij de rechts-radicale AfD. Ook beloofde hij het volgende: ‘Onder mijn leiding zal er van samenwerking met deze partij in Duitsland geen sprake zijn.’ Hij kreeg er groot applaus voor.

Na afloop gingen Merz en Söder samen en met aanhangers op de foto. De sfeer was opperbest en de CDU/CSU-campagne ‘Wieder nach vorne’ lijkt op gang te zijn gekomen. Momenteel scoren de christendemocraten in de peilingen rond de 30 procent.

Kemal Rijken en Chris Aalberts maakten ook een podcast over hun tripje naar Brilon

12-1-2025: Scholz houdt het hoofd koel op SPD-congres

Partijcongressen zijn in Duitsland behoorlijk anders dan in Nederland. Ze zijn niet alleen groter maar ook anders georganiseerd. Geen workshops in aparte zaaltjes, bijvoorbeeld. Gedelegeerden van de SPD van bondskanselier Olaf Scholz kwamen zaterdag in Berlijn bijeen om hun kanselierskandidaat officieel te kiezen. Het ging om een zogenoemde ‘Außerordentlicher Bundesparteitag’, een verkiezingscongres, waar partijprominenten en vertegenwoordigers van de afdelingen hun steun aan Scholz gaven.

Het was ijskoud in Berlijn, niettemin kwamen SPD’ers uit heel Duitsland naar congreshal Messe Berlin om erbij te zijn. Binnen warmde iedereen samen op in The Cube, een groot, vierkant gebouw dat lijkt op de Ziggo Dome in Amsterdam - van beton. Dat laatste staat symbool voor de partij: al 160 jaar is de SPD niet kapot te krijgen. Ook als Scholz deze verkiezingen verliest, blijven de sociaaldemocraten bestaan.

Als observant van buiten merk je: we hebben hier te maken met een sociaaldemocratische partij die haar idealen en maatschappijbeeld trouw gebleven is. Een mix van ‘gewone mensen’ en ‘gestudeerden’ vormt samen de voorhoede. De inzet van de SPD is glashelder: wie op de partij stemt, kan bescherming en voordelen voor huishoudens met een modaal inkomen verwachten. Zo wil de SPD dat middeninkomens jaarlijks een kleine drieduizend euro extra overhouden.

Om dit voor elkaar te krijgen, zal bondskanselier Scholz meer kiezers moeten trekken dan hij in de peilingen doet. In Berlijn hield hij een rede van vijftig minuten lang, waarin hij de bovenstaande belofte deed en ook andere zaken toezei: zo krijgt Oekraïne nog steeds alle steun, blijft het klimaatbeleid overeind en moeten de allerrijkste Duitsers meer belasting betalen. Vooral op sociaaleconomisch gebied zet Scholz zich af tegen zijn grootste concurrent Friedrich Merz, de kanselierskandidaat van de CDU/CSU, die rechtsom wil.

Scholz’ toespraak zat goed in elkaar en gaf een visie voor de toekomst, maar of de boodschap bij potentiële kiezers aankomt, is de vraag. De kanselier is intelligent en werkt hard, maar in het huidige mediatijdperk is meer nodig. Het ontbeert hem aan de empathie die zijn voorganger Angela Merkel kon laten zien of een vlotte manier van communiceren die zijn voorganger Gerhard Schröder in huis had. Duitsers ‘voelen’ het niet bij hem. Voor Scholz is het daarom nu zaak om zijn grijze imago van zich af te schudden en twijfelaars over de streep te trekken.

Op het congres hield Scholz vooral het hoofd koel. Hij ging met partijleden op de foto en werd door andere sprekers de hemel in geprezen. Elders in het land hield de rechts-radicale AfD haar partijcongres. In de Duitse media was daar meer aandacht voor, onder meer omdat tegendemonstranten de ingang urenlang blokkeerden. Voor Scholz is het niet te laat: hij heeft nog 40 dagen om het tij te keren.

Kemal Rijken maakt samen met Chris Aalberts een podcast over de verkiezingen. In aflevering 2 zijn ze op het SPD-congres. (via Spotify)