Regering verdeeld over EU-akkoord bankgegevens
Duitsland onthoudt zich van stemming over Swift-akkoord

Zwijgen is toestemmen, zo luidt de kritiek op Thomas de Maizière. De Duitse autoriteit ter bescherming van persoonsgegevens verklaarde: "Duitsland had met een tegenstem in de Europese ministerraad het besluit kunnen uitstellen en daarmee een debat in het Europees parlement mogelijk gemaakt. Door zich te onthouden van stemming heeft de regering deze kans helaas gemist." Ook coalitiepartners FDP en CSU hebben kritiek op het akkoord.

Strijd tegen terrorisme

Met het op 30 november ondertekende Swift-akkoord regelen de EU en de VS voor het eerst onder welke voorwaarde de Amerikanen toegang krijgen tot de gegevens van de Belgische organisatie voor internationaal betalingsverkeer Swift. Nieuw is niet dát de VS de bankgegevens mogen inzien – die volgens hen een belangrijk middel in strijd tegen het terrorisme vormen – maar wel dat Europa daartoe officieel toestemming geeft.

In 2006 bleek dat de Amerikaanse inlichtingendienst CIA via het Amerikaanse ministerie van Justitie al sinds de aanslagen van 11 september 2001 toegang heeft tot de gegevens van Swift. De financiële dienstverlener had destijds een server met al zijn gegevens in de VS staan, net als in Nederland overigens.

Swift handelde daarmee in de VS in strijd met de Europese privacyrichtlijnen. Omdat die regels op hun beurt in strijd waren met de Amerikaanse voorschriften die Swift tot inzage verplichtten, werd besloten op Europees niveau een akkoord te treffen. Bovendien zou Swift zijn Amerikaanse server naar Zwitserland verplaatsen, hetgeen dit jaar is gebeurd.

Omstreden

Het akkoord is binnen de Duitse bondsregering omstreden. De nieuwe minister van Justitie Sabine Leutheusser-Schnarrenberger (FDP) is erg actief op het gebied van privacybescherming. Als parlementariër verklaarde ze in 2007 nog dat “het niet meer mogelijk mag zijn dat Amerikaanse of andere overheidsinstellingen bij Duitse betalingsgegevens kunnen komen.”

Ze uitte harde kritiek op het akkoord. Zo zou het niet duidelijk zijn of alleen de gegevens van Swift beschikbaar worden voor de CIA, of ook die van creditcard-bedrijven of andere organisaties voor internationaal bankverkeer. Bovendien zouden betalingen binnen de EU te weinig tegen de speurende Amerikaanse ogen beschermd blijven.

De Maizière had de overeenkomst eerder juist verdedigd door erop te wijzen dat betalingen binnen Europa die via de nieuwe ‘Single Euro Payments Area’ (SEPA) lopen, buiten het akkoord vallen. Leutheusser-Schnarrenberger wees er op dat SEPA op dit moment nog niet volledig geïmplementeerd is en maar vijf procent van het betalingsverkeer verzorgt.

Aanscherpen

De minister van Justitie wil het akkoord bij de nieuwe onderhandelingen in 2010 daarom flink aanscherpen. Daarbij krijgt ze steun van de kleinste coalitiepartner CSU, die de privacybescherming eveneens ontoereikend acht.

Beide hebben daarbij overigens niet alleen privépersonen voor ogen, maar ook het bedrijfsleven. Wie inzage heeft in internationale geldstromen, kan daarmee immers ook gevoelige bedrijfsinformatie inwinnen. Over wie met wie samenwerkt bijvoorbeeld, of hoe groot de omzet van bedrijven is. Daarom is ook de belangenorganisatie van de Duitse industrie (BDI) ongelukkig met de overeenkomst. Zij waarschuwt voor economische spionage.

Het Swift-akkoord stuit ook op scepsis, vanwege de haast waarmee het doorgevoerd is. Eén dag na de ondertekening is het Verdrag van Lissabon in werking getreden, dat het Europese Parlement inspraak in de besluitvorming zou hebben gegeven. Nu is dat parlement volledig buitenspel blijven staan.

De Duitse officiële privacywaakhond Peter Schaar zei in september van dit jaar daarover tegen Spiegel Online: “Dit is een verontrustende vorm van ‘geheime wetgeving’. De ontwerpen van het akkoord waren niet openbaar en het is de vraag of het besluit van de ministerraad dat zal zijn. Er vindt geen publiek debat plaats, er dringt weinig vanuit de ministeries naar buiten – in deze vorm mogen grondrechten niet aangetast worden.”