Zwart Rood Goud 2
Voorpublicatie 'De nieuwe buren' van Michel Kerres
Achtergrond - 28 maart 2008
(28 maart 2008) Duitsland heeft veel geschiedenis. Te veel, eigenlijk. Twee dictaturen in een tijdsspanne van vijftig jaar zijn niet gezond voor een land. De ervaringen met nazisme en communisme uit de vorige eeuw kleuren de Duitse samenleving tot op heden. Zonder aandacht voor de manier waarop met de misdaden en dwalingen van vorige generaties wordt omgegaan is het land eenvoudig niet te begrijpen.
Ik schreef zes jaar over Duitsland, als correspondent voor nrc Handelsblad en nrc.next, van zomer 2001 tot zomer 2007. Voor een dagbladcorrespondent zijn er eigenlijk drie Duitslanden. Op de eerste plaats komt uiteraard het hedendaagse Duitsland. Machtig buurland, grootmacht in Europa, economische wereldspeler, fabrikant van topmerken, uitvinder van de verzorgingsstaat. Een moderne, gecompliceerde democratie met fricties tussen immigranten en autochtonen, met angst voor de gevolgen van de economische globalisering. Met debatten over de verlaging van de belastingen en de maximale hoogte van minaretten.
Het moderne Duitsland is ontstaan op de puinhopen van 1945. Het oude Duitsland, het Duitsland van het oorlogszuchtige Derde Rijk met zijn mensonterende rassenwetten en ijzingwekkende volkenmoord, is nog steeds aanwezig. Op de achtergrond. Als permanente waarschuwing, als negatief ijkpunt, als donkere wolk. Duitsland is nog steeds druk met de herinnering aan die zwarte periode. Regelmatig meldt dat tweede Duitsland zich in het actuele maatschappelijke debat.
Duitse kwesties
En dan is er nog een Duitsland. Op de ledenlijst van de Verenigde Naties zal men er tevergeefs naar zoeken, maar de nationale psyche wordt er nog steeds door opgewoeld: de voormalige DDR. Het Duitse communistische experiment werd in 1989 met een vreedzame revolutie opgedoekt. Maar achttien jaar na de val van de Muur is nog steeds niet duidelijk welke plaats de DDR in de nationale canon moet innemen. Was de DDR – een dictatuur met een immense politieke politie – een verfoeilijke ontsporing? Of verdienen de Duitse communisten toch een paar bonuspunten omdat ze op zijn minst gestreefd hebben naar een betere wereld?
De huidige Duitse samenleving is een optelsom van die drie Duitslanden. Wie het grote buurland wil begrijpen, moet zich dus in de Duitse kwesties verdiepen. De kunsten, de rol van de overheid, grondslagen van buitenlands beleid, ethische richtlijnen: ze kunnen niet los worden gezien van de onstuimige vorige eeuw.
De ‘Duitse kwesties’ zijn niet alleen van belang voor Duitsland. Vaak raakt het Duitse debat aan universele kwesties, aan vragen over het wezen van de mens.
Toekomst
De Duitse kwesties kennen in Duitsland elk een eigen debatdynamiek. De debatten over de oorlog worden minder emotioneel. Het maatschappelijke debat over de DDR sluimert in afwachting van een nieuwe impuls. Een opleving van de discussie is slechts een kwestie van tijd. Het linkse terrorisme uit de jaren zeventig werd plotseling actueel omdat de nabestaanden van de slachtoffers vragen begonnen te stellen over de manier waarop de terroristen destijds werden berecht.
Het verleden blijft van belang, maar het wordt niet meer gevoeld als een loden last. Anno 2008 kijken Duitsers liever naar de toekomst dan naar het verleden. In een voorspoedige conjunctuur hebben de optimisten bovendien de overhand. De lachebekjes van Europa zullen de Duitsers niet snel worden, maar het land wordt onmiskenbaar losser, onbekommerder. Op het wereldtoneel gaat Duitsland zich steeds zelfbewuster gedragen.
Ontmoetingen
Het wezen van een land zit verpakt in de geschiedenis en in de levensloop van de mensen die er wonen. In dit boek probeer ik Duitsland te portretteren aan de hand van vraaggesprekken met mensen wier leven door Duitse kwesties is getekend en die tevens een belangrijke rol spelen of gespeeld hebben in debatten over Duitsland. Mensen die de analyse verbinden met persoonlijke ervaring.
Het was niet de bedoeling om de geschiedschrijving nog eens dunnetjes over te doen. Wel wilde ik weten hoe het land door ingrijpende historische gebeurtenissen is gevormd.
Ontmoetingen – aan keukentafels, in kroegen, in kantoren en in parken – vormen het hart van elk correspondentschap. Een aantal portretten en essays verscheen, meestal in een kortere versie, in nrc Handelsblad, een aantal gesprekspartners heb ik speciaal voor dit boek opgezocht. Een enkeling raadpleegde ik tijdens mijn correspondentschap vaker. Alle gesprekken waren leerzaam, meer dan eens lieten gesprekspartners een onuitwisbare indruk achter. Dit is een boek over Duitsland en tegelijk een kennismaking met intrigerende tijdgenoten. Van Joachim Fest tot Angela Merkel.
Klik hier voor deel 1 van de voorpublicatie. Op zondag a.s. 30 maart vindt om 20.00 uur in de Rode Hoed een debat plaats naar aanleiding van het verschijnen van 'De nieuwe buren'. Voor meer informatie zie: Agenda
Reacties
Geen reacties aanwezig