Müntefering is weg, hoe nu verder?
Voor de SPD gaan de handschoenen uit

“Kalt, eiskalt, Merkel”, is de conclusie van de Süddeutsche Zeitung. Merkel zet unverfroren het voortbestaan van de coalitie op het spel omdat zij weet dat de sociaaldemocraten zich nieuwe verkiezingen niet kunnen permitteren, zo slecht staat de partij er nog altijd voor in de peilingen. Voor de CDU is de SPD niet meer dezelfde partij met wie zij twee jaar geleden in de regering stapte; een legitieme reden de verbintenis te beëindigen. "De grote coalitie ligt in feite al uit elkaar", schrijft de krant.

Er zijn argumenten die hiertegen pleiten. De SPD heeft geen baat bij nieuwe verkiezingen en het ligt voor de hand dat de partij ver zal gaan om dit uit te stellen. Het is ook alleszins denkbaar dat Müntefering reeds lang zijn besluit had genomen om af te treden, na het SPD-partijcongres in Hamburg bijvoorbeeld. Dat maakt Merkels bruuske actie voor de gewezen politicus tot niet meer dan een bijkomstigheid, hoe onaangenaam ook.

De CDU staat er in de peilingen beter voor, maar of de partij ook de vurig gewenste meerderheid met de FDP zou halen, is verre van zeker. Het vooruitzicht dat verkiezingen mogelijk weer eindigen in een patstelling tussen de twee grootste partijen is voor de christendemocraten het meest onwenselijke scenario. Dan liever doorploeteren.  

Daarbuiten is de linkervleugel binnen de CDU niet ontevreden over de vruchten die de nieuwe koers van de SPD heeft afgeworpen. Op voorwaarde dat het niets extra mag kosten is ook Merkels partij meegegaan in de gewraakte eis van de SPD dat de uitkeringen voor oudere werklozen weer worden verlengd.

Zeker is dat de toon van het debat zal verharden. Een lange verkiezingsstrijd is aangebroken. Wat de SPD betreft zijn vanaf nu de handschoenen uit. “Voor Merkel geen respijt meer”, zei SPD-vice-voorzitter Andrea Nahles vandaag. “Ik heb het helemaal gehad.” Fractievoorzitter Peter Struck zette op niet mis te verstane wijze zijn vraagtekens bij de betrouwbaarheid van de bondskanselier.

Spindoktors

De opvolging van Müntefering is inmiddels geregeld. Tot verbazing van de CDU heeft partijvoorzitter Beck niet zichzelf, maar minister van Buitenlandse Zaken Frank-Walter Steinmeier en Bondsdaglid Olaf Scholz aangewezen. Steinmeier krijgt  Münteferings functie als vicekanselier erbij, Scholz wordt minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Dat Beck niet zelf in de bres springt, heeft hem het verwijt opgeleverd dat hij zijn verantwoordelijkheden schuwt. De CDU vreest dat de SPD-leider van buiten de Bondsdag oppositie zal voeren tegen het regeringsbeleid – zonder twijfel precies wat Becks spindoctors beogen.

De nieuwe vicekanselier Steinmeier is evenals zijn voorganger is overtuigd discipel van de huidige coalitie. Vergeleken bij Müntefering heeft Steinmeier echter één groot nadeel. Weliswaar heeft hij binnen de regering een prominente status verworven, in de SPD beschikt de politicus nauwelijks over een achterban. Het maakt hem voor Beck een minder geducht tegenstander dan Müntefering was, de SPD’er met het grootste en meest wijdvertakte netwerk in de partij. Wel is Steinmeier onder de bevolking stukken populairder (en bekender) dan zijn baas.

De andere opvolger van Müntefering, de nieuwe minister voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid Olaf Scholz, is voor het grote publiek een onbekende figuur. De 49-jarige oud-advocaat geldt als gewiekst manager, maar ook als politicus zonder duidelijke boodschap. Zijn eigenschap om in het openbaar gelikte, maar verbijsterend inhoudsloze statements in het rond te strooien, heeft hem onder de SPD-leden de weinig vleiende bijnaam ‘Der Scholzomat’ opgeleverd. Vóór hem spreekt zijn loyaliteit aan partijvoorzitter Beck. Scholz bekleedde onder kanselier Gerhard Schröder in 2003 kort de functie van secretaris-generaal van de SPD, maar werd door Schröder terugverwezen naar de Bondsdagbankjes.

Bas de Rue is redacteur van het Duitslandweb.