Duitsland herdenkt slachtoffers neonazi-moorden
Kanselier Merkel vraagt families slachtoffers om vergeving

"Een schande voor ons land" noemde kanselier Angela Merkel (CDU) de tien moorden die de afgelopen jaren door drie neonazi's werden gepleegd. Ze vroeg de families van de slachtoffers in haar toespraak tijdens de herdenkingsdienst in Berlijn om vergeving. "De meesten van u bleven alleen in hun nood. Want de achtergronden van de daad bleven veel te lang verborgen. Dat is de bittere waarheid", zei Merkel. "Niemand kan u uw man, uw vader, uw zoon of uw dochter teruggeven. Maar we kunnen u allemaal vandaag laten zien: u bent niet langer alleen met uw verdriet."

Bij de herdenking in het Konzerthaus aan de Gendarmenmarkt in Berlijn waren familieleden van de tien slachtoffers aanwezig, evenals leden van de bondsregering, het parlement, maatschappelijke organisaties en een delegatie Turkse parlementsleden. Het was de grootste staatsplechtigheid uit de Duitse geschiedenis, melden Duitse media.

Gecriminaliseerd

De families van de slachtoffers hoopten al op de excuses van Merkel. Zij voelden zich jarenlang gecriminaliseerd omdat de moorden tot november 2011 werden afgedaan als criminele afrekeningen van Turken onderling. Enkele familieleden spraken tijdens de dienst. Een van hen was de 25-jarige Semiya Simsek. Ze was 14 jaar toen haar vader werd vermoord. Ze vertelde hoe haar familie na de moord verdacht werd gemaakt en welke schade dat aanrichtte in hun gezin. "Ik rouw om mijn vader en ik vraag me tegelijkertijd af of ik hier nog wel thuis ben."

Ook in talrijke andere Duitse steden vonden herdenkingen plaats. Werkgeversorganisaties en vakbonden hadden gezamenlijk opgeroepen tot een minuut stilte om 12.00 uur.

Schok

Dat de drie neonazi’s van de Nationalsozialischer Untergrund NSU, meer dan tien jaar lang ongestoord moorden en overvallen konden plegen, heeft Duitsland diep geschokt. De Zwickauer terreurcel vermoordde voor zover bekend tenminste negen immigranten - de zogenoemde Dönermoorden - en een politieagente.

De ontdekking van de geweldreeks deed in Duitsland veel stof opwaaien, waarbij vooral de binnenlandse veiligheidsdienst Verfassungsschutz het mikpunt werd van kritiek. De dienst had diverse figuren in en rond de terreurcel eerder in het vizier en heeft veel informanten in extreem-rechtse kringen. Toch wist ze niet alleen de moordaanslagen niet te voorkomen, ook was tot eind vorig jaar niet bekend dat de daders in neonazistische hoek moesten worden gezocht

De Süddeutsche Zeitung schreef in aanloop naar de herdenking van vandaag dat deze daarom “zowel het tekortschieten als de schaamte van de Duitse staat” symboliseert. Die schaamte betreft niet alleen de fouten die de opsporings- en veiligheidsdiensten hebben gemaakt. Ze heeft ook betrekking op de blinde vlek in Duitsland voor extreem-rechts geweld. Jarenlang werd ten onrechte gedacht dat neonazi’s een marginaal bestaan in Duitsland leidden. De aandacht van de veiligheidsdiensten lag sinds 2001 vooral bij islamitisch extremisme. Mede hierom zijn neonazi’s niet in verband gebracht met de aanslagen.