Moeizaam maar onomkeerbaar proces
Zestien jaar Duitse eenheid

De licht paniekerige pogingen om toch maar feeststemming op te roepen, gaan echter voorbij aan de positieve boodschap, die juist in de sceptische geluiden schuilt. Kort samengevat: wie klaagt, toont duidelijker zijn betrokkenheid dan wie alle reden tot bezorgdheid in een zwart-rood-gouden vlaggenzee probeert te verdrinken.

Met name Tiefensees duidelijke boodschap is te zien in het licht van de gebeurtenissen van de afgelopen weken. Zo behaalde de extreem-rechtse NPD bij de deelstaatverkiezingen in Mecklenburg-Vorpommern 7 procent van de stemmen. Daarmee is Mecklenburg-Vorpommern na Saksen nu al de tweede nieuwe deelstaat, waar de NPD in het parlement is gekomen.

Vertrouwen in politiek

Velen beschouwen de winst en de toenemend zelfverzekerde toon van de rechtsradicalen niet als randverschijnsel, maar als een duidelijk symptoom van het afnemende vertrouwen van de voormalige DDR-burgers in de grote partijen. Zij zien zich daarin bevestigd door een recente studie van de universiteit van Leipzig: daaruit blijkt dat slechts iets meer dan een kwart van de Oostduitsers tevreden is met het functioneren van de democratie – tegen de helft van de Westduitsers.

Tegen deze achtergrond is Tiefensees eerlijke taal te zien als een poging om het vertrouwen van de burgers terug te winnen. Want de ontevredenheid is niet in de laatste plaats terug te voeren op de gouden bergen die met name de regering-Kohl aan de vooravond van de Duitse eenwording had beloofd. De politiek had de enorme achterstand van het Oosten veel te optimistisch ingeschat en het duurde jaren, voordat de problematiek in haar volle omvang tot de regering doordrong. De bevolking daarentegen ondervond de gevolgen van de economische stagnatie al snel aan den lijve – wat tot vervreemding tussen de burgers en hun bestuurders leidde. Velen interpreteerden de inschattingsfouten van de politiek als opzettelijke poging om de Duitsers zand in de ogen te strooien.

Normaliteit

De uitslag van de diverse enquêtes rondom de dag van de Duitse eenheid laat zien dat Tiefensee met zijn woorden de al langer gevoelde bezorgdheid van de Duitsers articuleert. Daarom is het contraproductief om alle kritische geluiden aan de vooravond van de feestdag als 'gejammer' af te doen. Dat politici én burgers de niet te verwaarlozen problemen van het verenigd Duitsland in de ogen durven te zien, kan ook een teken vormen voor de normaliteit van de Duitse eenheid. Want kennelijk trekt niemand in twijfel dát Duitsland een eenheid is.

Maar de Duitsers lijken de eenwording minder als een wapenfeit te zien, dat gevierd moet worden, dan als een proces, dat nog lang niet afgesloten is. Liever dan bij drie oktober stil te staan, gaat de bevolking door op de lange weg naar echte eenwording.

Carina de Jonge promoveert in München en schrijft regelmatig voor het Duitslandweb.