Duits-Engelse Historikerstreit
Taylor wil niet meer met collega Friedrich in één ruimte zijn

van Marja Verburg

De Duitse historicus Jörg Friedrich staat niet bepaald bekend om zijn subtiele wijze van discussiëren. Toen zijn boek 'Der Brand' vorig jaar in het Nederlands verscheen, had het Duitsland Instituut samen met uitgeverij Mets en Schilt een bijeenkomst georganiseerd met de schrijver en een aantal Nederlandse deskundigen in De Rode Hoed in Amsterdam. Al snel bleek dat Friedrich niet van plan was de vragen die hij kreeg, te beantwoorden. Veel meer wenste hij zijn eigen bevindingen, beschouwingen en ideeën met veel verbaal geweld over de zaal uit te storten. Na een poosje had ik het wel gehoord, en was ik blij dat ik me vanwege organisatorische verplichtingen uit de zaal kon terugtrekken. Dat het steeds erger werd, bleek toen de eerste mensen boos de zaal verlieten en hun woede en onvrede aan mij, de eerste die ze buiten de zaal tegenkwamen, meenden te moeten uiten. Het werd een gedenkwaardige avond. De jongen die destijds stage liep bij onze afdeling Voorlichting, schrok zich een ongeluk. “Wat moeten we doen?” vroeg hij in paniek, “oh, oh, oh, wat erg!”

Nou leent het onderwerp zich natuurlijk ook wel voor discussie, zo niet strijd. Het boek van Friedrich gaat over de bombardementen van de geallieerden in de laatste jaren van de Tweede Wereldoorlog op Duitse steden. Daarbij werden gericht burgerdoelen aangevallen, voornamelijk door Engelse vliegtuigen. Bij het bombardement op Dresden op 13 februari 1945 kwamen zeker 35 duizend burgers om het leven. Friedrich bestrijdt in zijn boek de stelling dat alle Duitsers schuldig waren aan de holocaust en dus de stelling dat de Duitsers het leed van de bommenoorlog over zichzelf hadden afgeroepen. Hij noemt de bombardementen zinloos, ook militair, en impliceert dat Churchill een oorlogsmisdadiger was.

De Britse historicus, schrijver en vertaler Taylor (hij vertaalde o.a. de dagboeken van Goebbels in het Engels) wil met zijn boek 'Dresden. Dinsdag 13 februari 1945' juist aangeven dat het bombardement op Dresden, hoe gruwelijk ook, een militair doel diende, dat het noodzakelijk was dit “strategisch belangrijke centrum” in Duitsland te vernietigen, om een einde te kunnen maken aan de Tweede Wereldoorlog. In januari verscheen Taylors boek in Duitsland. In Dresden moest hij bij zijn boekpresentatie beschermd worden door de politie. Uit de extreem-rechtse hoek kwamen veel protesten, vooral op het feit dat hij de stelling van Friedrich, dat de bommenoorlog zinloos was, onderuit wil halen.

Op 24 januari ontmoetten beide historici elkaar in Berlijn voor een 'Streitgespräch'. Taylor was sowieso al in het nadeel: als Brit kon hij onmogelijk in het Duits opbieden tegen de verbaal zeer begaafde Friedrich. De Berliner Zeitung was bij het gesprek aanwezig. Het publiek leek volgens de krant vooral een informatieve avond te wensen, en geen ruziënde historici. Die lieten zich daar echter niet door weerhouden. Friedrich viel Taylor genadeloos aan. Dresden was helemaal geen strategische Duitse stad meer in 1945 en niemand kon iets doen tegen de geallieerde aanvallen. Taylor probeerde tegen te werpen dat het perspectief van degenen die destijds handelden het uitgangspunt van de discussie moet zijn, en niet de kennis die wij achteraf nu hebben. Zijn argument kwam echter in het Duits niet echt uit de verf. Friedrich opende daarna een frontale aanval op Taylor: hij moest het aantal doden maar eens noemen van de bombardementen op Chemnitz, nou meneer Taylor, hoeveel waren dat er? Kom op, vertel op!

Dat klinkt zeer naar de Friedrich die wij in mei vorig jaar in De Rode Hoed meemaakten. Friedrich zit vol getallen, gruwelijke details en op effect gerichte opsommingen, en schuwt niet die met veel stemverheffing te verkondigen en nog eens te verkondigen. Net als in Amsterdam vorig jaar zat het publiek in Berlijn daar vorige maand niet op te wachten. Het is toch geen inquisitie, vonden de Berlijners.

Hoe de heren uit elkaar zijn gegaan, vermeldt de Berliner Zeitung niet. Dat Taylor vorige week aan zijn Nederlandse uitgever Het Spectrum liet weten niet meer samen met Friedrich in één ruimte te willen verkeren, laat echter weinig te raden over. Taylor heeft inmiddels kennelijk zó genoeg van de discussie rond zijn boek, of misschien heeft hij ook geen zin meer in bewaking, dat hij besloten heeft helemaal niet meer deel te nemen aan een boekpresentatie in Nederland. De bijeenkomst op 13 februari, waarvoor de uitnodigingen al de deur uit waren, zal niet doorgaan. Jammer. Ik had gehoopt dat de heren in het Engels met elkaar in debat zouden gaan, en dat Friedrich dan een paar versnellingen zou hebben moeten terugschakelen. We zullen het niet meemaken. Ik ga nu op zondag 13 februari maar koffie drinken in het café. Heel vredig.

Berliner Zeitung
Charakterpublikum

Marja Verburg is medewerker Voorlichting en Projecten bij het Duitsland Instituut Amsterdam