Duitslandweb logo Duitslandweb

‘De Muur viel voor mij op het juiste moment’
Interviewserie: Toen de Muur viel

Achtergrond - 9 oktober 2019 - Auteur: Lynn Stroo

Toen Ingo Dittrich (1972) de schok van de val van de Muur te boven was, bood het einde van de DDR hem vooral kansen. In Senftenberg, het stadje in Brandenburg waar hij woonde, maakte hij een carrièreswitch en genoot hij van de vrijheid. “Ik voelde me nooit een Ossi, maar in de hoofden van sommige Oost-Duitsers bleef de Muur torenhoog.” 

‘De Muur viel voor mij op het juiste moment’
© DIA/Lynn Stroo
Ingo Dittrich

De plotselinge opening van de Berlijnse Muur op 9 november 1989 ging in Brandenburg volledig aan de toen 17-jarige Dittrich voorbij. Hij was die dag gewoon op school, waar hij een technische praktijkopleiding deed. Ondanks dat hij thuis bij zijn ouders een tv en radio had, bereikte het historische nieuws hem die avond niet.  

Toen Dittrich de volgende ochtend weer in de klas zat, zei een meisje: ‘Ik was gisteren in West-Berlijn’. “Niemand wist waar ze het over had. We dachten dat ze ons voor de gek hield. Maar ze hield vol: ‘Echt, de grens is open.’ Ik was geschokt en kon het nauwelijks geloven.” Thuis op tv zag Dittrich dat ze gelijk had. DDR-burgers gingen massaal naar het Westen. Zijn ouders kwamen dolblij van hun werk. ‘We moeten naar West-Berlijn’, zeiden ze. Nog dezelfde dag wisselden ze bij de staatsbank een paar DDR-mark in voor D-Mark. 

Zaterdag 11 november zat het gezin om 06.00 uur in de auto naar Berlijn, een rit van ruim 130 kilometer. Vanwege de drukte parkeerden ze in een voorstadje en reden ze met de S-Bahn naar de grensovergang bij de Friedrichstrasse. “Daar stonden we zeker drie uur in de rij, maar dat was niet erg. Om 11:11 uur begon officieel het carnaval en mensen trokken flesjes sekt open. De stemming was euforisch.”

Grensovergang 

De grensovergang vond Dittrich eng. “We moest één voor één door de cabines. Ik stond alleen in zo’n hokje met een grensambtenaar achter glas. Overal hingen spiegels. De grens was open, maar de paspoortcontrole voelde nog heel streng.” 

Interviewserie: Toen de Muur viel
Oost-Duitsers die de Wende in de provincie hebben beleefd, ver van de Berlijnse Muur, vertellen over hun ervaringen

De opluchting was groot toen ze op het West-Duitse S-Bahn-perron stonden. Eindelijk, het Westen. “We gingen direct naar de wijk Steglitz, op aanraden van mijn oma. Zij was daar al vaker geweest. Gepensioneerden kregen in de DDR sneller een visum om het Westen te bezoeken. Mijn grootouders gaven ons dan een ‘West-pakket’, met snoep, koffie, magazines van warenhuizen. Dat vond ik heel bijzonder, iets tastbaars uit de andere wereld. Nu liepen we zelf de winkelstraat van Steglitz op en neer. Ik zag exotisch fruit, toiletartikelen en elektrische apparaten: spullen die ik nooit eerder kon kopen.” 

'Ik had geen idee hoe lang de vrijheid zou duren. Gaan ze de grenzen weer sluiten? Die vraag speelde toch in mijn achterhoofd'

De stemming op straat staat in Dittrichs geheugen gegrift. “Het was zo druk en iedereen was blij, ook de West-Berlijners. Er was een soort Willkommenskultur. DDR-burgers mochten gratis met het openbaar vervoer en winkels deelden promotieartikelen uit.” Die dag keek hij alleen rond en gaf zijn 100 D-Mark Begrüßungsgeld - geld dat de West-Duitse regering aan Oost-Duitse bezoekers gaf - niet uit. “Ik had geen idee hoe lang de vrijheid zou duren. Gaan ze de grenzen weer sluiten? Die vraag speelde toch in mijn achterhoofd.” Met 300 D-mark op zak vertrok het gezin Dittrich ‘s avonds weer naar Senftenberg. 

Thuis ging het gewone leven door. “Op school kregen we nog steeds het vak staatsburgerkunde. Maar onze docent, een oudere man, kwam niet meer opdagen. Hij was overgelopen naar het Westen. Dat vond ik verbazingwekkend. Juist iemand die het socialisme zó had gepropagandeerd, nam als eerste de benen.” 

'Uitverkoop van de DDR'

De eerste maanden na de val van de Muur waren spannend, vertelt Dittrich. “DDR-wetten waren niet meer geldig, maar een nieuwe staatsinrichting was er ook nog niet. De toekomst was onzeker. Toen kwam de ‘uitverkoop van de DDR’: bedrijven sloten en gekwalificeerde mensen gingen naar het Westen.” Voor de 17-jarige Dittrich opende die tijd juist deuren. “Vanwege het grote personeelstekort ging ik in de weekenden in een verpleeghuis werken. Patiënten wassen, bedden opmaken, eten rondbrengen, ik vond het geweldig en het verdiende goed. Het was het begin van mijn carrière in de zorg. Ik klom omhoog en werd uiteindelijk verpleegkundige.” 

De val van de Muur kwam voor hem precies op het goede moment, vertelt Dittrich 30 jaar later in Rotterdam, waar hij inmiddels woont. Op zijn schoot ligt een map waarin hij alle documenten uit zijn jeugd in de DDR zorgvuldig heeft bewaard. “Ik was in september 1989 begonnen aan de technische opleiding tot machinebankwerker. Dat was niet mijn ambitie. Ik wilde na 10 jaar basisonderwijs graag doorleren voor een vwo-diploma. Mijn schoolresultaten waren uitstekend, maar ik werd gek genoeg niet toegelaten. Toen ben ik maar het Fachabitur, de praktijkopleiding, gaan doen, om daarna verder te kunnen studeren tot ingenieur.”

Stasi-dossier

“De vraag waarom ik niet naar de Erweiterte Oberschule mocht, liet me niet los. Een paar jaar geleden heb ik bij het archief van de Stasi (de Oost-Duitse geheime dienst - red.) aangeklopt om mijn dossier in te zien. Dat bleek er niet te zijn, ook niet van mijn ouders, die inmiddels zijn overleden. Toen heb ik het laten rusten. De val van de Muur had mij in de zorg gebracht, dat was waarschijnlijk anders nooit gebeurd.”

'Onze leraar kwam niet meer. Juist iemand die het socialisme zó had gepropagandeerd, nam als eerste de benen'

Op zijn 24e kwam Dittrich ‘uit de kast’ en hij verhuisde in 1996 naar Berlijn. “Daar kon ik zijn wie ik was. De stad bruiste. Er was een groot alternatief uitgaansleven en ik genoot van de vrijheid. Ik fietste van Oost naar West over de oude grens en dacht: 10 jaar geleden werd ik hier nog doodgeschoten.” 

Dittrich zag de stad samengroeien, maar de deling was niet bij alle Oost-Duitsers verdwenen. “Ik werkte in het ziekenhuis van Berlijn, dat ook een vestiging had in Oost. Daar klaagden mijn collega’s dat ze meer moesten werken dan in West, of dat ze minder vakantiegeld kregen. Sommigen waren zelfs nog nooit in West-Berlijn geweest. We waren jaren verder, maar in de hoofden van die mensen was de Muur nog zó hoog. Dat vond ik jammer. Ik heb mij nooit een Ossi gevoeld. Ik heb altijd vooruitgekeken. Waar kan ik leuk werk vinden? Hoe kan ik mijn toekomst beter maken? Oost of West maakte voor mij niet uit.”

Graf in Senftenberg

Berlijn noemt Dittrich zijn thuis. In Senftenberg had hij een goede jeugd, maar nu komt hij er nauwelijks meer. “Zo één keer per jaar droom ik van mijn moeder en dan denk ik: ‘ze roept me’. Dan ga ik naar het graf van mijn ouders. Het is een prachtige regio, maar ik word er depressief. Veel mensen zijn er oud, ontevreden en ongastvrij naar buitenstaanders.”

In Berlijn leerde Ingo zijn man Claus kennen, een Nederlander. Voor de liefde verhuisde hij in 2011 naar Rotterdam, waar hij nu als IC-verpleegkundige in het Erasmus Medisch Centrum werkt. “Toen ik me ging inschrijven bij de gemeente moest ik mijn geboorteplaats invullen. ‘Annahütte, Bundesrepublik Deutschland’, noteerde ik. De ambtenaar zei: ‘Nee, u bent geboren in de Deutsche Demokratische Republik’. Ik was heel verbaasd, want voor mijn gevoel ben ik gewoon Duitser, maar in Rotterdam haalde de DDR mij weer in.” 

Reacties

Zegerien - 16 oktober 2019 08:17

Mooi, het raakt! Ik ga het gebruiken op school. Over het hoe denk ik nog na.

Reageer
Wiebke Pittlik Zegerien - 16 oktober 2019 11:18

Onze onderwijsafdeling biedt ook gastlessen aan van Zeitzeugen. Meer hierover: https://duitslandinstituut.nl/blik-op-de-muur. Groet, de redactie

Aangepast op 2019-10-16 11:19:05

Frans van Son - 12 oktober 2019 16:58

Zeer interessant verhaal. Het meest keek ik op van het laatste gedeelte dat de ambtenaar Burgerzaken in Rotterdam nog even fijntjes de DDR als geboorteland noemt. Zo word je nog even ongewild aan de Duitse deling herinnerd.

Reageer
Patrick Frans van Son - 8 november 2019 16:59

In onze systeem op de universiteit krijg je een foutmelding als je geboorteland Duitsland of Rusland wilt invoeren als die persoon in de DDR of Sovjetunie geboren is. Komt nu natuurlijk bijna niet meer voor, maar als het voorkomt, kun je het niet omzeilen. Zal op het gemeentehuis ook wel zo zijn.

Renée - 11 oktober 2019 11:33

Mooi verhaal Lynn!

Reageer
Helma van Hilten - 11 oktober 2019 09:26

En wat zijn wij blij dat je een collega van ons geworden ben.

Reageer
Maximaal 500 tekens toegestaan

Lees meer over 'Interviews: Toen de Muur viel':

‘Ik voel me schuldig dat we uit het Oosten vertrokken’

‘Ik voel me schuldig dat we uit het Oosten vertrokken’

Dossier 30 jaar na de Muur: Antje Jung verhuisde tijdens de Wende van Dresden naar een West-Duits dorpje.


Lees meer

'Ik ben een bevoorrecht kind van de Wende'

'Ik ben een bevoorrecht kind van de Wende'

Olivia Andiel was 12 jaar toen ze in oktober 1989 in Plauen in Saksen in een massaal protest belandde.


Lees meer

‘Altijd weer grappen over Trabantjes en bananen’

‘Altijd weer grappen over Trabantjes en bananen’

'Wendekind' Sabine Rennefanz herkent de frustraties van veel Oost-Duitsers, vertelde ze in Amsterdam.


Lees meer

‘Ik dacht: ik blijf hier in de DDR alleen over’

‘Ik dacht: ik blijf hier in de DDR alleen over’

Dossier 30 jaar na de Muur: Voor Christian Meysing uit Thüringen was de val van de Muur geen bevrijding.


Lees meer


top
Op deze site worden cookies gebruikt, wilt u hiermee akkoord gaan?
Accepteer Weiger