Duitsland wordt traag en oud

Duitsland vergrijst sneller dan de meeste andere Europese landen. De bevolking tussen 20 en 66 jaar zal krimpen van nu bijna 52 miljoen tot zo’n 45 miljoen in 2050. Frankrijk en het VK hebben conform deze prognose in 27 jaar een grotere bevolking dan Duitsland. De economische gevolgen zijn ingrijpend: de groei daalt, de financiering van het pensioenstelsel en de gezondheidszorg explodeert.

In het publieke en politieke debat is vaak te horen dat de gevolgen van vergrijzing alleen kunnen worden opgevangen met meer en selectievere immigratie. Afgelopen jaar kwamen er zo’n 1,5 miljoen mensen naar Duitsland. Echter, de meeste immigranten zijn gedurende een lange tijd niet beschikbaar voor de arbeidsmarkt. Zo heeft nog steeds slechts een derde van alle Syrische vluchtelingen werk. Ontbrekende (taal-)kwalificaties, maar ook werkvergunningen belemmeren de integratie van immigranten op de arbeidsmarkt. Op dit moment zijn het daardoor vooral de immigranten uit Oost-Europese EU-landen die bijdragen aan de economische groei van Duitsland.

Immigratie alleen is dus niet de oplossing. Het gaat om een doelgerichte, gekwalificeerde immigratievraag. Nog steeds is in de groep van 20 tot 34-jarigen die niet in Duitsland geboren werden, 20 procent zonder officiële opleiding. Bij mensen in dezelfde leeftijdsgroep die wel in Duitsland zijn geboren, is dat slechts 10 procent. Natuurlijk blijft er immigratie uit niet-economische redenen, maar immigratie om de gevolgen van vergrijzing op te vangen vraagt om een strategischer sturing.

Als immigratie niet de panacee is, wat dan? Uit recente statistieken blijkt dat de Duitsers veel minder werken dan mensen in andere OESO-landen. Gemiddeld werkt de Duitser vier uur per week minder dan dertig jaar geleden. Een makkelijke oplossing is dus: harder en langer werken. 

Het probleem van vergrijzing wordt nog versterkt door een fenomeen dat Duitsland eigenlijk alleen van Zuid-Europese landen kent: braindrain. In de afgelopen tien jaar hebben meer Duitsers het land verlaten dan er zijn teruggekeerd. Op dit moment woont meer dan 5 procent van Duitse pashouders niet meer in Duitsland. Alleen Polen en het VK hebben procentueel meer landgenoten die niet in eigen land wonen. Het zijn vooral de beter opgeleiden, die midden in het leven staan, die Duitsland verlaten. Hoe kan Duitsland aantrekkelijk worden voor gekwalificeerde buitenlanders als de eigen mensen het land de rug toe keren?

Zoals bij veel problemen van de Duitse economie op dit moment, is er ook bij de strijd tegen vergrijzing geen wondermiddel. Een heel pakket van maatregelen is nodig: een verhoging van de pensioensgerechtigde leeftijd, langere werktijden, lagere belastingen op arbeid en ook betere en gecertificeerde opleidingen voor migranten. 

Een oud Duits spreekwoord zegt: Arbeit ist das halbe Leben. Bij een langer leven, hoort ook een langer werkzaam leven. An die Arbeit!

Deze column is met toestemming overgenomen uit het Belgische dagblad De Tijd