Berlijn viert 'Mauerfall' in onzekere tijden

Terwijl Berlijn woensdagavond een politieke aardbeving beleefde, omdat de regering van kanselier Scholz plotseling uit elkaar viel, werden rondom de Rijksdag duizenden beschilderde borden neergezet. Op de posters stonden teksten als: ‘vrijheid in gevaar’,  ‘democratie is snel verspild’ en ‘Wessies en Ossies, zijn we werkelijk één volk?’. Ze hadden niets te maken met de politieke crisis in Duitsland, maar toch drukten de zorgen over die regeringscrisis wel een stempel op de feestelijkheden. 

De protestborden werden de afgelopen weken gemaakt door burgers van alle leeftijden, bijvoorbeeld in een werkplaats in de Berlijnse Zionskirche, een kerk die een belangrijke rol speelde in de verzetsbeweging tegen het DDR-regime. Het idee voor de openlucht-tentoonstelling was gebaseerd op de talloze borden en spandoeken met leuzen waarmee DDR-burgers in de herfst van 1989 de straat op waren gegaan en met hun vreedzame protest de Muur na 28 jaar ten val hadden gebracht. Ook beroemde teksten uit die tijd, zoals ‘Wir sind ein Volk', herrezen vrijdag en zaterdag in Berlijn. Over een lengte van vier kilometer markeerden de plakkaten de voormalige grens in het centrum van de stad, een opvallend kleurrijke slinger in een winterkoud en nevelachtig Berlijn. 

Duidelijke boodschap

De teksten waren vooral een indringende oproep aan de voorbijganger: Duitsland mag dan al bijna 35 jaar één zijn, vrede en vrijheid moeten actief worden beschermd en bevochten. Gezien de huidige oorlogen, crises, grenscontroles en politieke verschuivingen een actueler thema dan ooit. De boodschap raakte duidelijk gevoelige snaren, want veel bezoekers spraken met elkaar over de oorlogen in Oekraïne en het Midden-Oosten, het succes van de AfD in Duitsland en de vraag of de nieuwe Amerikaanse president Donald Trump weer muren gaat bouwen. “Er spelen zoveel nieuwe problemen, de vreugde van 1989 is voor veel mensen veel te lang geleden”, analyseerde een voorbijgangster.

Tussen de leuzen over vrijheid en eenheid stonden ook borden die herinnerden aan de Reichspogromnacht van 1938, die ook op 9 november plaatsvond. Tijdens die door de nazi’s geregisseerde pogrom - in Nederland bekend als Kristallnacht - werden Joden en hun bezittingen aangevallen. Door de hele stad legden mensen ook op deze 9e november als eerbetoon bloemen bij gedenksteentjes in de straat en er werden kaarsjes voor de slachtoffers gebrand. 9 november is hierdoor altijd een dubbele herdenkingsdag in Berlijn.

'The People have the Power'

Bij een herdenkingsceremonie bij de Gedenkstätte Berliner Mauer aan de Bernauer Straße, waar ook bondspresident Frank-Walter Steinmeier aanwezig was, noemde burgemeester van Berlijn Kai Wegner (CDU) de val van de Muur op 9 november 1989 een ‘geluksdag’, waarop moedige burgers “de Muur gewoon omver duwden". Met het oog op alle huidige problemen zei Wegner dat hij het optimisme, de moed en de cohesie van toen wel eens terug wenst. Steinmeier en Wegner staken rozen in de kieren van het originele stuk Muur dat daar nog staat, er werden kaarsjes gebrand en de Nederlandse zangeres Renee van Bavel zong het lied ‘The People have the Power’ van Patti Smith. 

Opvallend was dat een uitbundige feeststemming, die bij eerdere lustrumvieringen voelbaar was, uitbleef. Vijf jaar geleden, in 2019, draaide de viering niet om de Muur, maar om de moedige DDR-burgers die in een communistische dictatuur gedemonstreerd hebben voor vrijheid en democratie. Op vijf betekenisvolle locaties in Berlijn werden videobeelden van de vreedzame revolutie van 1989 op grote gebouwen geprojecteerd. Het optimisme dat dat uitstraalde was goed voelbaar onder de talloze bezoekers in de stad. Tien jaar geleden was de feestvreugde nog groter, toen een sliert van lichtgevende ballonnen de grens markeerde. 's Avonds, precies op het moment dat op 9 november 1989 de grens open ging, vlogen de witte ballonnen één voor één de lucht in. Voor sommige Berlijners een emotioneel moment.

Dit keer was de stemming bedrukter, en leek het aantal bezoekers ook wat tegen te vallen. Maar evengoed waren er veel momenten van verbroedering in Berlijn. Er werden volop lezingen en rondleidingen gegeven, en bovenal was er veel muziek. Want of het nu feest, protest of revolutie is, er zijn maar weinig dingen die meer positieve energie losmaken dan muziek, aldus de organisatie van Mauerfall35 op haar website. Op het moment dat het 'Berliner Kneipenchor' aan de rivier de Spree het beroemde lied ‘Looking for Freedom’ van David Hasselhoff (uit 1989) inzette, brak zaterdagmiddag de zon door. Hun moderne uitvoeringen van (protest)liederen uit de DDR werden met luid applaus door het publiek ontvangen.

Feest voor de vrijheid

Op de avond van 9 november werd de voormalige grens het podium voor het ‘Fest für die Freiheit’ (feest voor de vrijheid). Ruim 700 muzikanten speelden tegelijkertijd langs de hele route bekende nummers als ‘Heroes’ van David Bowie, ‘Rockin’ in the Free World’ van Neil Young en ‘Freiheit’ van de Duitse zanger Marius Müller-Westernhagen. De liedjes waren uitgekozen om de ‘collectieve kracht’ die ze uitstralen, waarmee grote dingen kunnen worden bereikt. De tienduizenden mensen in het publiek werden opgeroepen luid mee te zingen, wat op sommige plekken ook gebeurde. 

Vanaf de Brandenburger Tor riep burgemeester Wegner het publiek op de moed van 1989 vast te houden. “Want zonder vrijheid is alles niets.” Op de muziek schoten gekleurde lichtstralen tot ver in de mist de lucht in. Een uitbundig dansende vrouw werd gadegeslagen door andere mensen in het publiek, maar het deerde haar niet. “In 1989 danste ik precies op deze plek op de Muur”, riep ze naar wie het wilde horen. “En dat blijf ik doen!”

Bekijk ook deze impressie van het weekend op onze Instagram-pagina:

 

 

 

View this post on Instagram

A post shared by Duitslandweb (@duitslandweb)