Stemacteurs in Duitsland voeren actie tegen AI

Het zijn stemmen die bijna elke Duitser wel herkent: de Duitse stem van Angelina Jolie, Daniel Radcliffe of Spongebob. Toch weten maar weinigen welke gezichten daarbij horen. Tot nu: in een razend populaire video spreekt een aantal Duitse stemacteurs zich uit en onthullen ze hun gezicht. Ze voeren actie tegen het gebruik van kunstmatig gegenereerde stemmen.

“Wij zullen allemaal een computerstem krijgen”, zegt stemacteur Marius Claren. Op termijn zullen Duitsers naar films moeten kijken “met kunstmatige stemmen van robots”, voegt Giuliana Jakobeit (de Duitse stem van Jennifer Lopez) daar aan toe. De video heeft al ruim 14 miljoen views op sociale media en de bijbehorende petitie werd al meer dan 63.000 keer getekend.

Kunst is menselijk

“Een wereld waarin een kunstzinnige uitdrukking door een gevoelloze robot wordt vervangen, wil ik niet”, klinkt het in de video. De actie ‘Schützt die Kunst vor künstliche Intelligenz’, richt zich niet alleen op het beschermen van stemacteurs, maar kunstenaars in het algemeen.

Dat onderschrijft VDS, de Duitse vakbond voor stemacteurs, in haar petitie. “Kunstenaars hebben altijd commentaar geleverd op de samenleving en daarmee empathie en bewustzijn gecreëerd. Ze maken op deze manier integraal deel uit van een vrije en democratische samenleving.” AI kan die taak niet vervullen, stelt de vakbond “omdat het bestaand werk alleen machinaal kan herkauwen”.

Dat een computer kunstuitingen niet kan vervangen, zegt ook stemacteur Ranja Bonalana in een interview met het Zwitserse cultuurmagazine 'Frachtwerk'. “AI kan authenticiteit en empathie niet overnemen. Het kan geen emoties voelen en begrijpt niet wat het zegt. Als we gewend raken aan kunstmatige stemmen, kunnen we als maatschappij verleren hoe we empathie voor elkaar moeten voelen.”

Vakbond VDS roept bondskanselier Merz en het federale ministerie van Cultuur op om de positie van stemacteurs te beschermen en het gebruik van AI in de culturele sector te reguleren. Maar VDS doet ook een oproep aan consumenten om het werk van stemacteurs en andere artiesten te beschermen. De vakbond vraagt consumenten om hun zorgen te uiten bij omroepen, streamingsdiensten en filmproducenten. Volgens Bonalana kan dat zeker effect hebben. “Een grote anime-producent heeft na protesten al beloofd geen AI te gaan gebruiken in creatieve processen.”

Illegaal

Veel Duitse stemacteurs zijn niet alleen bezorgd over de invloed van AI op de creatieve sector, maar zijn ook boos over de schending van hun eigendomsrecht. AI-stemmen lijken namelijk te worden getraind met stemmen van bekende Duitse stemacteurs. Het is onduidelijk welke informatie precies wordt gebruikt voor het trainen van dit soort AI-toepassingen, omdat trainingsdatabases vaak niet toegankelijk zijn.

“We vermoeden dat door mensen gemaakt werk wordt gebruikt voor het trainen van generatieve AI. Zonder dat daar expliciete toestemming voor wordt gegeven. Dat is illegaal”, stelt vakbond VDS.

Volgens hoogleraar Intellectueel Eigendomsrecht Dirk Visser is dit onderdeel van een bredere trend. Techbedrijven als Meta en Microsoft schenden volgens hem op grote schaal auteursrechten bij het trainen van hun AI-modellen. “Als kunst makkelijk en zonder beloning kan worden gekopieerd, is het de vraag of mensen nog wel bereid zijn om voor echte kunst te betalen”, zegt Visser in het Financieele Dagblad (betaalmuur). “Kunstenaars kunnen daardoor de motivatie verliezen om nog nieuwe kunst te maken.”

In de Verenigde Staten lopen momenteel meerdere rechtszaken rondom auteursrechtschendingen door AI-bedrijven. Zo daagde The New York Times (betaalmuur) Microsoft en OpenAI voor de rechter. Ook in Europa zijn procedures gestart, maar doordat juridische kaders nog niet zijn afgestemd op het gebruik van AI komt het vooralsnog niet tot veel veroordelingen.

Het vreemde en het vertrouwde

Hoewel de discussie over het gebruik van AI in de artistieke sector ook in Nederland speelt, zijn er hier maar weinig stemacteurs actief in de nasynchronisatie van films en series. In tegenstelling tot Duitsland worden hier bijna geen films en series opnieuw ingesproken.

In Duitsland wordt juist op grote schaal ‘gedubd’, er is bijna geen enkel land waar de voorkeur voor nasynchronisatie zo uitgesproken is als in Duitsland. Dat is niet altijd zo geweest: bij de eerste nagesynchroniseerde films in de jaren 30 was er in Duitsland zelfs hevige kritiek op het inspreken van anderstalige dialogen.

Dat werd in de jaren daarna nog sterker. Tijdens het naziregime werd het Duitse publiek jarenlang geïndoctrineerd en geïsoleerd van de internationale cultuur. Dat zorgde voor een grotere weerstad tegen anderstalige dialogen in films, legt mediawetenschapper Thomas Bräutigam uit op de site van het Goethe Institut.

Die weerstand was een groot probleem voor de geallieerde bezettingsmachten van het naoorlogse Duitsland, die juist door middel van Amerikaanse, Britse, Franse en Russische films het Duitse volk democratische normen en waarden wilden bijbrengen. Die films konden aanvankelijk op weinig belangstelling rekenen, zegt Bräutigam.

Door middel van nasynchronisatie slaagden de bezettingsmachten er toch in het Duitse publiek naar hun films te trekken. Met Duitse voice-overs wisten zij het publiek in contact te brengen met andere ideeën, die in de eigen taal toch ‘vertrouwd’ overkwamen. Nasynchronisatie bleek in het naoorlogse Duitsland de ideale manier om het vreemde met het vertrouwde te vermengen.

Duitse filmliefhebbers raakten gewend aan nagesynchroniseerde films en tegelijkertijd werden stemacteurs steeds professioneler. Het inspreken van anderstalige dialogen werd een kunst op zich, waarbij stemacteurs de toon van de originele stemmen zo goed mogelijk proberen over te brengen.

Nederland

In Nederland werd het inspreken van buitenlandse films nooit echt populair. Afgezien van kindertelevisie is er nooit op grote schaal gebruikgemaakt van nasynchronisatie.

In 2018 experimenteerde de Nederlandse Publieke Omroep (NPO) met het nasynchroniseren van de Duitse serie ‘Bad Banks’. De NPO hoopte daarmee een groter publiek te bereiken en liet zich inspireren door de grote populariteit van nasynchronisatie in Duitsland.Het experiment viel niet in de smaak, het regende kritiek van Nederlandse kijkers. Ook taalkundigen maakten zich zorgen, ondertitels zijn volgens hen juist een uitstekende manier om een andere taal te leren. Bovendien jaagt het Nederlanders weg bij de tv, stelde Giselinde Kuipers, hoogleraar Cultuursociologie aan de Universiteit van Amsterdam. “De weerstand tegen nasynchronisatie is enorm”, vertelde ze in NRC.

Na het gefaalde NPO-experiment startte reclame-organisatie Ster een onderzoek in naar nasynchronisatie van reclames. En ook dat blijkt tot grote irritatie te leiden in Nederland. Slechts 11 procent van de ondervraagden vindt Nederlands ingesproken reclames een goed idee.

In Duitsland blijft nasynchronisatie erg populair. En als het aan de stemacteurs ligt, is en blijft dat echt mensenwerk.