Chinees kabaal gaat wel weer over
Nieuws

Nu de Dalai Lama weer vertrokken is, probeert de Duitse overheid de scherven te lijmen. Dit lijkt een klus die makkelijk is te overzien. China is boos over de officiële ontmoeting die bondskanselier Merkel had met de Tibetaanse leider, de eerste keer dat een Duitse bondskanselier de huidige Dalai Lama op het Bundeskanzleramt ontving. De twee wisselden van gedachten over de inspanningen die de Dalai Lama levert voor zijn geboorteland en de mensenrechtensituatie daar.

Tibet is in 1950 door Chinese troepen bezet en sindsdien een deel van China. De Chinese overheid beschouwt de Dalai Lama als separatist, het politieke hoofd van een Tibetaanse onafhankelijkheidsbeweging. Internationale reizen van de Dalai Lama gaan steevast gepaard met luidruchtige Chinese druk op het ontvangende land.

Merkel sprak de Tibetaanse leider op de thee in het Bundeskanzeleramt, een geste die de Chinezen in het verkeerde keelgat schoot. Zij interpreteerden de ontmoeting als officieel staatsbezoek en eisten op hoge toon dat Duitsland de ontmoeting afzegde.

De gevreesde Chinese toorn bleef echter uit. Om haar ongenoegen te ventileren, heeft de Chinese partijleiding de Duitse ambassadeur op het matje geroepen en op het laatste moment een bilateraal overleg over de rechtsstaat met Duitse en Chinese juristen afgezegd. Gezien de hypergevoeligheid die de Chinese aanpak van de kwestie-Tibet kenmerkt, een milde reactie. 

Het lijkt erop alsof Merkel zich in de Duits-Chinese betrekkingen dezelfde vrijheden toeeigent als in de relatie met de Verenigde Staten. De goede verhoudingen tussen de twee landen neemt zij als uitgangspunt om op openhartige wijze kritiek te kunnen leveren. Onder Merkels voorganger Gerhard Schröder (SPD) was de situatie andersom. Schröders China-beleid was een afgeleide van zijn Rusland-beleid: weinig kritiek, hoofdzaak was handeldrijven. Zo ijverde Schröder tegen de zin van de EU en de VS voor opheffen van het Europese wapenembargo tegen China.

Merkel slaat een heel andere toon aan. Tijdens haar bezoek aan China eind augustus schrok zij er niet voor terug thema’s als productpiraterij, mensenrechten of de grootschalige milieuverontreiniging aan de orde te stellen. Ook sprak ze met enkele Chinese journalisten over persvrijheid. Nochtans werd ze door haar gastheren met alle egards uitgezwaaid, een teken van de politieke statuur die Merkel ook in de Volksrepubliek heeft verworven.

Aan der andere kant houdt Merkel de goede betrekkingen met de Volksrepubliek scherp in het oog. Vastbesloten bewandelt zij een uitgekiende middenweg. Al vóór de ontmoeting met de Tibetaanse leider haalde de Duitse regering de kou zoveel mogelijk uit de lucht door te benadrukken dat het Duitse Chinabeleid onveranderd is gebleven. Onder de naam “één China-politiek” geeft Duitsland bij de Tibetaanse onafhankelijkheidsbeweging geen thuis, al wil Merkel de Dalai Lama wel helpen bij zijn streven naar culurele autonomie. Duitsland beschouwt de Dalai Lama als religieus, niet als politiek leider.

In Duitsland is met instemming gereageerd op Merkels onderonsje met de Dalai Lama. Zowel de media als de oppositie loven de standvastigheid van de bondskanselier. Ze heeft zich van de Chinese druk niets aangetrokken en geluisterd naar haar geweten, stellen Duitse kranten vast. Alleen SPD-leider Kurt Beck had liever gezien dat Merkel de Dalai Lama op een neutrale plek had gesproken en niet op het Bundeskanzleramt, om iedere schijn van een officieel staatsbezoek te vermijden.

Het economische dagblad Handelsblatt constateert vergenoegd dat Merkels gewetensvolle buitenlandse beleid Duitsland in de wereld neerzet als betrouwbare en consequente partner, iets waar ook de economie zijn vruchten van plukt. De lauwe Chinese reactie laat volgens commentatoren zien dat de Chinese leiding niet van plan is de betrekkingen met Duitsland permanente schade toe te brengen, uiteraard uit overwegingen van gezond economisch eigenbelang. Duitsland is nu nog mondiaal exportland nummer één, een positie die China naar verwachting misschien volgend jaar al zal overnemen.

De Duitse Minister Zypries (SPD) is inmiddels druk bezig de plooien weer glad te strijken. Naar aanleiding van de afgezegde bilaterale bijeenkomst sprak zij de hoop uit dat “deze dialoog een succesverhaal blijft en niet voor langere duur is verstoord.” Voorlopig zijn daar weinig aanwijzingen voor.