Zwitsers zwengelen discussie basisinkomen aan

In Pakhuis De Zwijger debatteerden donderdagavond voor- en tegenstanders over de maatschappelijke gevolgen van een onvoorwaardelijk basisinkomen. Door ook een Duitse wetenschapper en voorvechter van het basisinkomen uit te nodigen, kon de discussie in Nederland met die in Duitsland worden vergeleken.

Wat gebeurt er in de maatschappij als je iedere burger maandelijks 1000 euro geeft? Het UWV kan dicht, dat sowieso, maar wat doen mensen? Gaan ze minder werken, wordt de ongelijkheid minder, maken mensen meer tijd voor zorgtaken? “Het geeft mensen keuzevrijheid om te bepalen hoe ze aan het algemeen belang kunnen bijdragen”, stelde Liebermann donderdag. “De gemeenschap kan je niet dwingen iets bij te dragen. Nu is werk wel gedwongen, want anders heb je geen inkomen.”

Liebermann vertelde dat de discussie over een onvoorwaardelijk basisinkomen in Duitsland al sinds eind jaren zeventig wordt gevoerd, vooral in linkse en academische kringen. Na de jaren tachtig zakte de discussie in. Bij de vorige verkiezingen werd het onderwerp in Liebermanns ogen gekaapt door de Piratenpartij. Met het instorten van die partij verdween het basisinkomen ook weer uit de publiciteit. Het referendum in Zwitserland zorgde voor een opleving van de aandacht voor het onderwerp.

In Nederland gaan Utrecht, Groningen, Tilburg en Wageningen experimenteren met een vorm van basisinkomen. In Utrecht bijvoorbeeld, wordt een groep mensen met een uitkering vrijgesteld van sollicitatieplicht. Een andere groep mag bijverdienen met behoud van uitkering.

Dat is volgens Liebermann een opvallend verschil tussen Nederland in Duitsland: In Duitsland wordt de discussie over de wenselijkheid en de gevolgen van een onvoorwaardelijk basisinkomen theoretisch gevoerd. “Er zijn aanhangers binnen de vakbonden en de kerk en ook in het bedrijfsleven, maar nauwelijks in het openbaar bestuur en de politiek. In Duitsland is geen discussie over het daadwerkelijk uitproberen door gemeenten.”

Wel is er in Berlijn een particulier initiatief. Met crowdfunding is voor 49 mensen een basisinkomen gefinancierd.  Momenteel wordt ingezameld voor het 50e basisinkomen. Dit Berlijnse project heeft de Nederlandse stichting MIES geïnspireerd tot eenzelfde initiatief. Het tweede Nederlandse basisinkomen werd vorige maand overhandigd aan een kunstenares uit Den Haag. 

GroenLinks-kamerlid Liesbeth van Tongeren constateert nog een verschil in de discussie over het basisinkomen in Duitsland: “Het staat in onze grondwet, dat we recht hebben op een bestaansminimum. In Duitsland worden wetten door het Constitutioneel Hof getoetst aan de grondwet, hier niet." Groenlinks probeert ook in Nederland een grondwettelijke toetsing in te voeren. (zie ook: In Duitsland wordt altijd met de grondwet gezwaaid)

Liebermann toont zich een exponent van de Duitse discussie. Hij vindt dat de grondrechten het basisinkomen eigenlijk al voorschrijven. "Het is geen utopie, het is een logische consequentie van hoe we leven. De westerse democratie is gebaseerd op souvereiniteit van het volk. Maar het stelsel van sociale voorzieningen is aan voorwaarden gebonden. Dat past niet bij onze democratie."