Aanslagen overschaduwen viering Duitse eenheid
Dag van de Duitse Eenheid 2016

Meestal benadrukt de bondsregering in haar Jahresbericht Deutsche Einheit de successen die sinds de eenwording in 1990 zijn geboekt. Zoals dat Oost-Duitsland economisch steeds verder inloopt op de West-Duitse deelstaten en op het gebied van hoger onderwijs en duurzame energie zelfs beter scoort. Dat staat er ook nu weer in. Maar waar het bij de presentatie van het rapport op 21 september vooral over ging, was de toenemende vreemdelingenhaat in Oost-Duitsland.

Vreemdelingenhaat heeft zich in Oost-Duitsland geconsolideerd, meldt het rapport. Dat blijkt uit de vele aanvallen op vluchtelingen en asielzoekerscentra en uit rellen zoals die het afgelopen jaar in Freital en Heidenau plaatsvonden. Ook in Bautzen gingen onlangs inwoners en vluchtelingen met elkaar op de vuist. De vreemdelingenhaat vormt een bedreiging voor de maatschappelijke en economische ontwikkeling in de Oost-Duitse deelstaten, aldus de regering, en daar maakt ze zich ernstige zorgen over. Ook vervaagt de grens tussen burgerlijk protest en extreem-rechtse agitatie, schrijft ze in het rapport. Het afgelopen jaar is het extreem-rechtse geweld in heel Duitsland toegenomen, maar in Oost-Duitsland is die toename in verhouding tot het aantal inwoners bijzonder sterk.

De officiële viering van de Dag van de Duitse Eenheid vindt komend weekend en maandag plaats in Dresden. De festiviteiten worden overschaduwd door twee aanslagen die afgelopen maandag in de Saksische hoofdstad werden gepleegd, op een moskee en op het congrescentrum waar president Gauck op 3 okober wordt ontvangen. Wie er achter de plaatsing van de explosieven zit, is nog onduidelijk. Sindsdien gelden extra strenge veiligheidsmaatregelen. Ruim 2600 politieagenten en 1400 betonblokken moeten ervoor zorgen dat de bezoekers en hoogwaardigheidsbekleders als Gauck en kanselier Merkel niets overkomt. Donderdag werd nog een nep-explosief aan een brug in de buurt van het congrescentrum ontdekt. Voor maandag, de Dag van de Duitse eenheid zelf, staan verschillende demonstraties gepland, onder meer van anti-islambeweging Pegida, die sinds 2014 vrijwel elke maandag in Dresden demonstreert.

Economie

Het Jahresbericht Deutsche Einheit is niet onverdeeld positief over de Oost-Duitse economie. Daarmee gaat het weliswaar elk jaar een beetje beter, maar ze loopt nog steeds achter op de West-Duitse economie. Het bruto binnenlands product per inwoner lag in 1991 nog op 42,9 procent van het West-Duitse niveau, vorig jaar was dat 72,5 procent. Bovendien vertraagt het inhaalproces over het geheel genomen. Dat komt mede door het gebrek aan grote bedrijven in Oost-Duitsland, waardoor er minder innovatie is.

De werkloosheid ligt met 9,2 procent in het oosten boven die van 5,7 procent van het westen, maar is de afgelopen 20 jaar wel met 4,7 procent gedaald. De lonen zijn gestegen, ze liggen nu gemiddeld op 97 procent van het West-Duitse loonniveau. De Oost-Duitse pensioenen zijn nog steeds lager dan de West-Duitse. De regering wil dat die in 2020, 30 jaar na de eenwording, gelijkgetrokken zijn.

Hoger Onderwijs en duurzame energie

Op het gebied van Hoger Onderwijs doet Oost-Duitsland het wel goed. Er wordt meer uitgegeven aan universiteiten en hogescholen dan in het westen en ook het aantal werknemers met een universitaire opleiding is in Oost-Duitsland hoger dan in West-Duitsland (33 procent ten opzichte van 29 procent). Daarnaast is het aandeel duurzame energie in Oost-Duitsland hoger dan het Duitse gemiddelde. De productie en het gebruik van duurzame energiebronnen zijn er belangrijke economische sectoren geworden.

De Duitse overheid heeft veel geld in de nieuwe deelstaten geïnvesteerd. Naar schatting is er in de jaren negentig meer dan 2 biljoen D-Mark naar Oost-Duitsland gevloeid. Alle Duitse belastingbetalers, dus ook de Oost-Duitse, dragen hier via de Solidaritätszuschlag aan bij. Deze speciale toeslag bedraagt 5,5 procent van de inkomstenbelasting en wordt in ieder geval nog tot 2019 geheven. Daarnaast betalen de West-Duitse deelstaten voor Oost-Duitsland via het zogeheten Solidarpakt. Dat stelt tot 2019 in totaal 156,5 miljard euro voor Oost-Duitsland ter beschikking.

Gouden wip

Bij alles wat ondanks de nog steeds bestaande verschillen tussen Oost- en West-Duitsland is bereikt - van één eenheidsproject moest afgelopen jaar afscheid worden genomen. Het monument voor de eenwording dat in Berlijn zou komen, gaat niet door. Negen jaar geleden nam de Bondsdag feestelijk het besluit voor een eenheidsmonument, maar in april van dit jaar blies de parlementaire begrotingscommisse het project definitief af.

Het ontwerp, dat moest worden gebouwd voor het Berlijnse stadsslot, was een grote gouden wip, waar mensen overheen konden lopen en de wip zo in beweging konden zetten - zoals de Oost-Duitse bevolking in 1989 de vreedzame revolutie in beweging had gezet. De bouw van het eenheidsmonument werd negen jaar lang vooral gekenmerkt  door ruzies, vertragingen en problemen. In 2009 mislukte een eerste ontwerpwedstrijd omdat geen van 500 ontwerpen goed genoeg werd bevonden. De tweede poging leverde de wip op, ook wel de 'saladeschaal' genoemd, maar dat project liep allerlei vetragingen op terwijl de kosten steeds verder stegen.