"Een barbaarse daad"
Bezuinigingen op het academisch onderwijs in Berlijn

Wie een dezer dagen in Berlijn een lokale krant openslaat, wordt geconfronteerd met de ene onheilstijding na de andere over het academisch onderwijs in de Duitse hoofdstad. De trotse Humboldt-Universität (HU), gelegen aan het statige Unter den Linden in voormalig Oost-Berlijn, heeft te kennen gegeven komend najaar geen nieuwe studenten te zullen inschrijven - een maatregel die zonder precedent is in de naoorlogse Duitse geschiedenis en die naar schatting ruim vijfduizend aanstaande studenten treft. De Freie Universität (FU) en de Technische Universität (TU) gaan nauwelijks minder ver: de beide West-Berlijnse onderwijsinstellingen hebben weliswaar aangekondigd nieuwkomers te zullen toelaten, maar willen tegelijkertijd een Numerus Clausus voor alle studierichtingen invoeren. Bovendien delen de drie universiteiten het voornemen voorlopig een personeelsstop in te voeren. Tot overmaat van ramp heeft de FU aangekondigd haar botanische tuin, de op twee na grootste ter wereld, te zullen sluiten.

De sombere vooruitzichten van de Berlijnse academies hebben weliswaar veel te maken met de financiële malaise van de hoofdstad, maar zijn tevens illustratief voor het feit dat het stelsel van hoger onderwijs in de Bondsrepubliek als geheel de grenzen van haar betaalbaarheid heeft bereikt. Een systeem van collegegeld, zoals Nederland dat kent, bestaat in Duitsland niet. Studenten uit alle maatschappelijke rangen en standen moeten in principe Bildung kunnen genieten, zo luidt een breed gedragen opvatting in Duitsland. De consequentie van dit nobele streven is echter dat de staat de universiteiten geheel moet financieren, hetgeen behoorlijk in de kosten loopt: juist omdat men nauwelijks hoeft te betalen voor een studie, kan men bijzonder lang over een opleiding doen en aldus de overheid op kosten jagen.

Langzamerhand begint in Duitsland het besef door te dringen dat dit systeem financieel gezien eenvoudigweg niet meer valt te handhaven. Er gaan steeds meer stemmen op voor de invoering van collegegeld. In bepaalde deelstaten bestaan reeds zogenaamde Langzeitgebühren, een bijdrage aan de studiekosten door studenten die reeds lang studeren. Een algemeen stelsel van collegeld is in Duitsland echter nog niet ingevoerd. Collegegeld Studiengebühren in het Duits vormt voor menig student in de Bondsrepubliek bijna een scheldwoord.

De invoering van collegegeld kan op de lange termijn echter ook voordelig zijn voor het academisch klimaat in de Bondsrepubliek nog afgezien van het feit dat betalen voor een 'product' op zichzelf ook niet onredelijk is. Het betalen van een eigen bijdrage zal studenten gemiddeld genomen bewuster maken van de kosten van een studie, waardoor zij sneller zullen studeren en de staat minder zullen belasten. Daardoor houdt de overheid geld over voor investeringen in onderwijsvoorzieningen waardoor er beter gestudeerd kan worden, enz. Volgens hetzelfde principe zullen ongemotiveerde studenten, die momenteel jarenlang onopgemerkt kunnen 'studeren', eerder besluiten hun heil elders te zoeken, en aldus de gemotiveerde studenten meer geld en ruimte laten.

De vraag is echter of de 130.000 Berlijnse studenten deze opvatting delen.

Berliner Zeitung:
'Universitäten im Ausnahmezustand'
'Proteststurm gegen Sarrazin'

Studies Online

Mark Schenkel is student Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam en schrijft regelmatig artikelen voor het Duitslandweb. Momenteel studeert hij aan de Humboldt Universität in Berlijn.