De Lezing: ‘Ik verzamel Duitsers in Suriname’
Carl Haarnack over Duitsers in een Nederlandse kolonie

Duitsers in Suriname is niet een voor de hand liggend onderwerp voor een Nederlander. Hoe kwam u daarbij?

Haarnack: “Mijn moeder is Surinaamse en ik ben zelf ook daar geboren. Ik heb ooms die Ludwig of Hartwig heten en een tante Elfriede. Dat zijn geen namen die je in de Surinaamse jungle verwacht. Ik vroeg me af hoe dat zat en ben toen informatie gaan verzamelen. Juist op Duitstalig gebied was er veel te vinden. Het gaat dan niet om wetenschappelijk onderzoek of romans maar om dagboeken en persoonlijke archieven.”

Waarom vertrokken Duitsers tussen 1650 en 1900 naar Suriname?

“Mijn onderzoek loopt nog maar ik kan al wel een paar voorzichtige conclusies trekken. In de zeventiende en achttiende eeuw was er veel oorlog en armoede in Europa. Nederland was juist een welvarend land en had veel arbeidskrachten nodig, ook voor de koloniën. Daarnaast hadden veel Duitse steden door de handel regelmatig contact met gebieden in Zuid-Amerika. In Suriname was een grote behoefte aan soldaten die plantages en dorpen konden beschermen tegen aanvallen van weggelopen slaven."

Wat voor mensen waren het die voor een vertrek uit Europa kozen?

“Volgens het algemene beeld waren het vooral mensen die aan lager wal geraakt waren. Dat klopt voor een deel ook. Maar ook rijkere mensen vertrokken naar Zuid-Amerika om daar bijvoorbeeld een plantage op te zetten, zij behoorden tot een andere categorie. Veel mensen die weg wilden werden soldaat omdat dat dé manier was om naar een kolonie te emigreren.”

Hoe ver bent u met het onderzoek?

“Mijn onderzoek hinkt op twee gedachten. In de eerste plaats verzamel ik als het ware Duitsers in Suriname. Ik zoek mensen die daar woonden of bezittingen in het land hadden. Voor mijn onderzoek is het jaar 1863 waarin de slavernij werd afgeschaft, erg belangrijk. Toen werd in kaart gebracht wie de eigenaar van een plantage was en hoeveel slaven er werkten. Zo krijg ik een overzicht van de plaatsen waar Duitsers zaten. In de tweede plaats ligt de nadruk van mijn onderzoek op het bestuderen van geschreven bronnen zoals verslagen en reisverhalen. Ik heb nu zo’n 20 tot 25 titels in kaart gebracht. Dit biografisch speurwerk in persoonlijke archieven en het kennis opdoen over de context vergt veel tijd.”

Heeft u al een idee waarom uw ooms Ludwig en Hartwig heten?

“Het heeft te maken met de missionarissen die daar werkzaam waren. Zij waren heel actief in het onderwijs en naar hen zijn veel mensen vernoemd. Mijn opa was iemand die zijn kinderen vernoemde naar mensen in zijn omgeving. Wat opvalt is dat er na de afschaffing van de slavernij familienamen voor de voormalige slaven moesten komen. Er waren plantage-eigenaars die ze dierennamen als achternaam gaven. Sommige Duitse eigenaars vernoemden ze naar Duitse plaatsen, zoals Horb of Seedorf.

In mijn onderzoek hoop ik twee geschiedenissen bij elkaar te brengen. Het verhaal van de blanke Europeanen die weggingen en in Suriname nageslacht kregen. Velen gingen weer terug naar Europa maar hun nageslacht in Zuid-Amerika bleef bestaan. Er zijn nog steeds families die niet weten dat ze ook familie in Suriname hebben.”

Carl Haarnack werkt aan een promotieonderzoek over de aanwezigheid van Duitsers in Suriname tussen 1650 en 1900. Hij is oprichter van de Buku-Bibliotheca Surinamica, een privécollectie van onder meer boeken, foto’s en schilderijen. Op donderdag 17 februari om 16.30 uur vertelt hij tijdens het podiumgesprek ‘Nachrichten von Suriname' meer over zijn onderzoek.