CDU en CSU zijn het eens, Seehofer blijft minister

• Seehofer en Merkel hebben maandagavond een compromis over het asielbeleid bereikt. Seehofer blijft toch aan als minister. 

• Regeringspartijen CDU, CSU en SPD hebben maandagavond laat verder overlegd. De SPD heeft nog niet met het compromis ingestemd.

• Of de CDU en de CSU nog kunnen samenwerken, wordt betwijfeld. Ook hebben ze het vertrouwen in de politiek geschaad, luidt het verwijt.

Na uren van overleg hebben Seehofer, Merkel en enkele leden van de CDU- en de CSU-top maandagavond in Merkels kanselarij alsnog een compromis bereikt over het asielbeleid. Daarmee blijft Seehofer toch aan als minister, zei hij maandagavond. Zondagavond had hij nog met zijn ontslag gedreigd. De partijen spreken nu van "een nieuw grensregime", met onder meer Transitcentra bij de Duits-Oostenrijkse grens. Daarvandaan moeten asielzoekers die al in een ander EU-land staan geregistreerd snel worden teruggestuurd (lees meer bij de Süddeutsche Zeitung).

Met het nieuwe plan moet de SPD nog instemmen. Het is de vraag of de partij dat doet. Eerder heeft de SPD zich tegen transitcentra uitgesproken. Maandagavond laat spraken de regeringspartijen met elkaar in hun Koalitionsausschuss, een speciale vergadering van CDU, CSU en SPD. Ze hebben nog geen akkoord bereikt, zei SPD-fractievoorzitter Andrea Nahles na afloop. Dinsdagavond praten ze verder. 

'Tot compromissen bereid'

Maandag bleef het de hele dag spannend of de CDU en de CSU een breuk zouden kunnen voorkomen. Voorafgaand aan hun overleg op Merkels kanselarij spraken Seehofer en Merkel maandagmiddag met bondsdagvoorzitter en CDU-mastodont Wolfgang Schäuble in diens kantoor. Op dat moment leek een compromis ver weg: Seehofer had kort daarvoor tegen de Süddeutsche Zeitung gezegd: "Ik laat me niet door een kanselier ontslaan die alleen maar dankzij mij kanselier is." Hij doelde daarmee op het verkiezingsresultaat van de CSU van vorig jaar, dat beter was dan dat van Merkels CDU.

Maandagochtend leken de partijen na de heftige verwijten van zondag juist weer naar elkaar toe te bewegen. De Beierse minister-president Markus Söder zei dat zijn partij tot compromissen bereid is. De val van de regering of het beëindigen van de samenwerking van de CDU was volgens hem niet aan de orde - dat zou zijn partij alleen maar verzwakken.

Op een fractievergadering van de CDU/CSU-fractie hadden Merkel, CSU-fractieleider Alexander Dobrindt en Union-fractievoorzitter Volker Kauder (CDU) maandagmiddag het belang van de samenwerking tussen beide partijen benadruk. Ook verklaarden ze dat ze samen tot een oplossing wilden komen. Seehofer was niet bij het fractieoverleg aanwezig. 

Immigratieplan

De CDU en de CSU strijden sinds twee weken over punt 27 uit Seehofers immigratieplan. Lange tijd was onduidelijk wat er precies in dat plan stond, omdat hij de presentatie ervan twee weken geleden na Merkels kritiek had afgezegd. In het CSU-overleg zondag werd de tekst van het plan uitgedeeld, de CDU beschikte er niet over. Seehofer wil onder meer asielzoekers die al in een ander EU-land staan geregistreerd bij de grens kunnen weigeren. Merkel wil een Europese oplossing. (Lees ook op Duitslandweb: Zo zijn de Duitse grenscontroles geregeld)

De CSU gaf Merkel tot de EU-top van vorige week donderdag en vrijdag de tijd om een compromis te vinden. In Brussel sprak Merkel onder meer met Spanje en Griekenland af dat zij asielzoekers die bij hen staan geregistreerd terugnemen. Met 14 andere landen zou ze daar ook afspraken over maken, zei ze. Tsjechië, Polen en Hongarije ontkenden dat afgelopen weekeinde. En met Oostenrijk en Italië, waar de meeste asielzoekers vandaan komen, zijn geen afspraken gemaakt.

Zondagmiddag werd duidelijk dat Seehofer Merkels Europese afspraken niet genoeg vond - tot verbijstering van de CDU, die in Berlijn bijeengekomen was voor overleg. Merkel had eerder op de dag in het jaarlijkse zomerinterview met de ZDF gezegd dat de EU-afspraken wat haar betreft hetzelfde effect hebben ("wirkungsgleich" zijn) als Seehofers immigratieplan. Die eis had Seehofer voorafgaand aan de EU-top gesteld. 

'Wonden zijn diep'

Het CDU-partijbestuur schaarde zich zondag achter de kanselier en haar beleid. Merkel zelf waarschuwde voor een verzwakking van haar onderhandelingspositie in Europa als Duitsland een eigen, nationaal immigratiebeleid uitvoert, meldde persbureau dpa.

Ook nu Merkel en Seehofer tot een compromis zijn gekomen, is de vraag of de zusterpartijen nog kunnen samenwerken. Het vertrouwen tussen CDU en CSU is flink geschaad. Volgens Duitse media was een meerderheid van de CSU'ers in München zondag tegen Merkels koers in het asielbeleid en voor de uitvoering van Seehofers immigratieplan. "De wonden zijn zo diep, dat ze zelfs niet meer geheeld kunnen worden als Merkel en Seehofer allebei opstappen", schreef Spiegel Online maandag. "Dit is geen regeringscrisis maar een regeringsoorlog", zei politicoloog Karl-Rudolf Korte zondagavond in een commentaar bij de ZDF.

De CDU en de CSU hebben de afgelopen weken met hun conflict bovendien het vertrouwen in de politiek geschaad, luidt het verwijt van politici van de oppositie en van Duitse media. "Het is een theater van zelfvernietiging en ontreddering", twitterde Groenen-politicus Konstantin von Notz maandagavond. Zijn partijvoorzitter Katrin Göring-Eckardt sprak van louter verliezers: naast Merkel en Seehofer ook "de democratie, de realiteit (oorzaken van vlucht, het sterven op de Middellandse Zee) en vooral de vluchtelingen". 

Hier gibt es keine Gewinner. Es verlieren: #Merkel und #Seehofer, die Demokratie, die Realität (Ursachen v Flucht, dem Sterben auf dem Mittelmeer), v a die Geflüchteten. Und dann versucht die @CSU ihren alten Trick - Irrsinn nach Dauererpressung umdeuten in Sieg #MERSEE

— Katrin Göring-Eckardt (@GoeringEckardt) July 2, 2018

Machtsstrijd CSU

Duitse media speculeerden de afgelopen dagen over de beweegredenen van de CSU-top om het conflict zo hoog te laren oplopen. De strijd tussen de CDU en de CSU komt ook voort uit een machtsstrijd binnen de CSU. Seehofer, Söder - die hem eerder dit jaar als minister-president van Beieren opvolgde - en Dobrindt hebben elk hun eigen agenda. Op 14 oktober zijn er deelstaatverkiezingen in Beieren en dreigt de CSU door de opkomst van de AfD haar absolute meerderheid te verliezen. Het zou een van de redenen zijn waarom Söder geen kabinetscrisis en geen breuk met de CDU wilde - dat is niet goed voor zijn campagne, schrijft de FAZ. Dobrindt zou volgens die krant CSU-voorzitter willen worden, maar niet al nu - daarom probeerde hij Seehofer vannacht van zijn ontslag af te houden.

Mogelijk is ook dat ze alledrie op de val van Merkel uit waren en hoopten op steun van ontevreden CDU'ers - die niet kwam - en op het mislukken van de EU-top - wat niet gebeurde. Volgens de Süddeutsche Zeitung wilde Seehofer als hij zou opstappen, Merkel meenemen in zijn val. Spiegel Online schrijft dat voorlopig vooral de AfD profiteert van het conflict tussen de CDU en de CSU. "Zo kinderachtig als Seehofer heeft nog geen enkele Duitse partijvoorzitter zich gedragen."