Duitsland past infectieziektenwet aan

Duitsland heeft al ongeveer 20 jaar een infectieziektenwet, het Infektionsschutzgesetz, waarin geregeld is hoe de bevolking kan worden beschermd tegen ziekten. Gezondheidsbeleid is eigenlijk een zaak van de deelstaten, maar in geval van een nationale epidemie kan de regering bevoegdheden naar zich toetrekken via de infectieziektenwet. In maart bepaalde de Bondsdag dat de situatie ernstig genoeg was om de regering daarvoor toestemming te geven.

De regering heeft de coronamaatregelen in de afgelopen maanden steeds gebaseerd op artikel 28 van deze wet. Daarin staat heel algemeen dat de regering ‘noodzakelijke maatregelen’ mag nemen om verspreiding van een virus te voorkomen. 

Zo’n algemene formulering is handig voor onvoorziene situaties, zoals de corona-pandemie. Als basis voor de maatregelen tijdens de eerste golf was artikel 28 genoeg, oordeelden veel rechters in zaken die belanghebbenden hadden aangespannen. Maar inmiddels is dit geen onvoorziene situatie meer, en moet preciezer worden aangegeven wanneer en hoe de regering mag ingrijpen in de vrijheden van de burgers, stellen juristen.

Daarom heeft de bondsregering besloten om in artikel 28a een lijst van 17 maatregelen op te nemen die kunnen worden ingezet, van de sluiting van de horeca tot het beperken van sociale contacten. De maatregelen moeten daarna nog steeds door de deelstaten in verordeningen worden vastgelegd. In de nieuwe wet staat dat deze verordeningen tijdelijk moeten zijn, in principe voor vier weken, en dat ze onderbouwd moeten worden. 

Voor maatregelen die een inperking op het gevoelige terrein van bijvoorbeeld het recht van samenkomst en het recht op religievrijheid betekenen, gelden extra hoge drempels. Dit geldt bijvoorbeeld voor kerkdiensten en demonstraties. Ook wordt vastgelegd welke maatregelen de deelstaten bij welke besmettingsgraad moeten nemen. Verder regelt de wet het verzamelen van contactgegevens, bijvoorbeeld in de horeca. De nieuwe bepaling zorgt dat die gegevens alleen mogen worden gebruikt door de gezondheidsdiensten voor het contactonderzoek na een infectie en na vier weken moeten worden vernietigd.

De oppositie vindt dat de wet het parlement te weinig inspraak geeft. De regering kan samen met de deelstaten over de maatregelen beslissen, al legt de wet de regering wel de plicht op het parlement regelmatig te informeren.

De wet is in recordtempo ingevoerd. Na de eerste zitting begin deze maand is de wettekst verbeterd en vandaag stemden de Bondsdag en de Bondsraad er al over. Mogelijk wordt de wet nog vanavond ondertekend door bondspresident Steinmeier. De oppositie vindt dat de wet veel te snel - en daardoor onzorgvuldig - is aangepast.

Sommige tegenstanders hekelen de wet op social media provocerend als ‘Ermächtigungsgesetz’, een verwijzing naar de wet waarmee de nazi’s aan de macht kwamen en de democratie afschaften. Een volkomen absurde vergelijking, stelde SPD-woordvoerder Johannes Fechner: ”Die wet was het begin van de nazi-barbarij die miljoenen mensen in Duitsland en Europa het leven heeft gekost. Wij doen precies het tegenovergestelde: we beschermen de gezondheid en het leven van onze burgers.” De wet zorgt juist voor een betere democratische basis voor de maatregelen, benadrukte Fechner.

Terwijl in het Rijksdaggebouw in Berlijn de Bondsdag debatteerde, hadden zich buiten bij de Brandenburger Tor duizenden demonstranten verzameld om tegen de aanpassing van het Infektionsschutzgesetz te protesteren. De demonstratie werd in de middag door de politie afgebroken omdat de deelnemers zich niet aan de voorwaarden hielden, zoals mondkapjes dragen en afstand houden. De politie dreef de menigte met waterkanonnen uit elkaar en heeft volgens nieuwssite tagesschau 200 mensen aangehouden.

Regeringswoordvoerder Steffen Seibert verspreidde deze uitlegvideo over de wetswijziging:

Mit dem neuen Bevölkerungsschutzgesetz können wir schnell auf die #Corona-Pandemie reagieren. Die wichtige Rolle von Bundestag und Bundesrat als gesetzgebende Gewalt bleibt dabei erhalten. pic.twitter.com/KdQggmbazG

— BMG (@BMG_Bund) November 18, 2020