Rechter: Veiligheidsdienst noemt AfD terecht verdacht

De Verfassungsschutz had de AfD in 2021 als Verdachtsfall aangemerkt, meldden Duitse media destijds. Maar omdat de AfD daar tegen had geklaagd en er nog een rechtszaak over liep, mocht de veiligheidsdienst daarover niets zeggen en ook geen parlementariërs afluisteren, bepaalde de rechter toen. In 2022 oordeelde een rechter in Keulen dat de classificatie wel terecht was en dat de dienst de partij uitgebreider in de gaten mag houden. Vandaag heeft het Oberverwaltungsgericht in Münster, een hogere bestuursrechtbank, dat oordeel bevestigd.

"De wehrhafte Demokratie (een democratie die zichzelf kan verdedigen - red.) is geen tandeloze tijger, maar - om in het beeld te blijven - ze bijt alleen als het echt noodzakelijk is", aldus de rechter in Münster. In dit geval is dat zo, oordeelde de rechtbank. In het ruim 800 pagina's tellende rapport van de Verfassungsschutz over de AfD staan "voldoende aanwijzingen waaruit blijkt dat de AfD de menselijke waarde van bepaalde groepen schendt en zich tegen democratische principes richt". En de verdenking is gegrond dat een toonaangevend deel van de AfD als doel heeft "Duitse staatsburgers met een migratie-achtergrond" een "juridisch mindere status" toe te kennen. Dat is discriminatie en gaat in tegen de grondwet, aldus de rechter.  

Het in de gaten houden van een politieke partij of een afdeling ervan is een zwaar middel. Aan de andere kant is het de taak van de Verfassungsschutz de Duitse democratische orde te beschermen. De afgelopen jaren is de AfD verder geradicaliseerd. Een aantal partij-afdelingen, zoals de jongerenbeweging JA en de AfD in Thüringen, Saksen en Saksen-Anhalt zijn inmiddels als bewezen extreemrechts ingeschaald. Dat is nog een stap verder dan een Verdachtsfall-classificatie. 

Discussie over partijverbod

In januari was de verontwaardiging in Duitsland groot toen bleek dat AfD-politici bij een bijeenkomst met neo-nazi's en rechts-extremisten waren geweest, waarin was besproken dat mensen met een migratie-achtergrond het land uit moesten worden gezet. Honderdduizenden mensen gingen de straat op om te demonstreren voor de democratie en tegen de AfD. Toen kwam ook de discussie op over een eventueel partijverbod. Dit mede met het oog op verkiezingen in drie Oost-Duitse deelstaten in september, waar de AfD in de peilingen de grootste partij is.  

Voor een partijverbod gelden strenge regels. Zo kunnen alleen de bondsregering, de Bondsdag en de Bondsraad een procedure beginnen om een partij te verbieden. Het Constitutioneel Hof moet daar dan een oordeel over vellen. Er moet onder meer worden bewezen dat een partij erop uit is de vrije democratische orde in Duitsland planmatig te ondermijnen en ze moet ook daadwerkelijk een bedreiging vormen, dus invloedrijk genoeg zijn. De informatie die de Verfassungsschutz verzamelt, speelt een belangrijke rol bij zo'n beoordeling van de AfD. 

Als bewezen zou worden dat de AfD erop gericht is de democratische orde te ondermijnen, zou het Hof ook kunnen besluiten dat de partij niet langer recht heeft op overheidsfinanciering. De criteria zijn dan iets minder strikt dan bij een partijverbod.

Luister ook:
In Duitsland gaan sinds januari mensen de straat op om te demonstreren voor de democratie en tegen de AfD en het gevaar van extreemrechts, dat in Duitsland veel gewelddadiger is dan in Nederland. Hoe ziet dat gevaar eruit? En welke rol speelt de AfD in het normaliseren van rechts-extremistisch gedachtengoed in Duitsland? Daarover spreekt de redactie van Duitslandweb in deze podcast-aflevering van 'Achtung! Duitse updates':