TikTokvideo’s over nationaal-socialisme

Mühldorfer Hart, het grootste nevenkamp van concentratiekamp Dachau, lag op steenworp afstand van het Beierse dorp waar Susanne Siegert (32) opgroeide. Toch wist ze er niets vanaf. Ze was al van school en naar Leipzig verhuisd toen ze van het voormalige kamp hoorde en het voor de eerste keer bezocht. “Met school gingen we wel naar Dachau, maar Mühldorfer Hart was in de omgeving vrij onbekend. Het ligt in een bosgebied, er was niet echt een gedenkplaats,” vertelt Siegert. 

Het maakte haar nieuwsgierig naar Mühldorfer Hart, dus begon ze vier jaar geleden zelf onderzoek te doen naar deze plek. “Ik was verrast over hoeveel er te vinden is over dit kamp in online archieven. Die informatie wilde ik met anderen delen.” Siegert, geschoold journalist, besloot dat te doen in videovorm, op socialemediaplatformen. “Instagram en Tiktok gebruik ik zelf graag. Ik was benieuwd of ik daar jongeren kon aanspreken. Dat lukt. En het algoritme helpt mensen te bereiken die in eerste instantie misschien niet geïnteresseerd zijn in mijn video’s.” Op Instagram heeft ze 121.000 volgers, op TikTok bijna 204.000 – op laatstgenoemd platform hebben haar video’s in totaal ruim 10 miljoen likes.

Haar account heet keine.erinnerungskultur. Siegert licht de naam toe: “Het woord erinnern houdt in dat je iets persoonlijk beleefd hebt. Maar ik heb de nazitijd, net als andere jongeren, niet meegemaakt. Wij hebben geen herinneringen als het om die periode gaat.” Siegert maakt naar eigen zeggen video’s over ‘dat wat je op school niet leert over nazimisdaden’. “Op Duitse scholen wordt veel aandacht besteed aan het Derde Rijk, maar weinig aan lokale geschiedenis. Leerlingen hebben nog steeds kennishiaten.”

Actuele thema’s

Een greep uit de onderwerpen waar haar video’s over gaan: wagons die in het kamp Stutthof dienden als mobiele gaskamers, het gebruik van honden door de SS, bordelen in concentratiekampen. Verder probeert ze complottheorieën en Holocaustrelativering te ontkrachten en kritiek op populaire boeken en films zoals De jongen in de gestreepte pyjama te duiden. De vlotte video’s, waarin ze zelf te zien is en archiefmateriaal (foto’s, video’s, documenten) toont waarop haar verhalen gebaseerd zijn, duren gemiddeld 90 seconden. Daar gaat veel werk achter schuil, van scripts schrijven tot filmen en monteren. Het kost doorgaans zes tot acht uur om één video te maken.

Ze probeert de jeugd te interesseren door ook actuele thema’s aan te snijden. Zo nam ze een video op over het nieuwe Adidastenue van het Duitse voetbalelftal, waarvan het design bij rugnummer 44 doet denken aan de Siegrune van de Schutzstaffel. “Maar ik breng ook veel verhalen over de queergemeenschap in oorlogstijd. Of over de manier waarop het woord asozial tegenwoordig in Duitse reality-tv gebruikt wordt en hoe de nazi’s die term gebruikten.”

Al het researchwerk doet Siegert online, op haar laptop. Ze toont haar volgers ook hoe ze zelf archiefonderzoek kunnen doen. “Het mooiste compliment is dan ook als mensen laten weten dat ze zelf in hun dorps- of familiegeschiedenis gedoken zijn,” aldus Siegert.

Muziektrend
De Alfred Landecker Foundation deed in 2024 onderzoek naar de bronnen die Duitsers gebruiken om zich te informeren over het nationaalsocialisme. Daaruit blijkt dat klassieke bronnen als schoolonderwijs en boeken de boventoon voeren, maar dat sociale media als informatiebron ook op waarde worden geschat. 23 procent van de leeftijdscategorie 18-29 jaar gaf aan sociale media als hoofdbron te gebruiken. Volgens Siegert gaan sociale media en geschiedwetenschap goed samen. “Historici willen jongeren bereiken en die vind je tegenwoordig op TikTok en Instagram.”

Op TikTok zijn veel ‘trends’ en wordt muziek gebruikt om video’s een groter bereik te geven. Siegert doet daar vrijwel nooit aan mee. “Er zijn zelden trends die passend zijn voor mijn onderwerpen.” Toch zette ze laatst het nummer Überlebt, van zangeres Ayliva, onder een video over barakken. “De titel is natuurlijk niet passend, maar de stemming van de muziek heel erg. TikTokkers gebruiken dit nummer bij video’s over Gedenkstätten die ze bezochten. Zo geven ze betekenis aan dit nummer, het wordt gerelateerd aan de Holocaust. Ik vind het cool dat TikTok zo zijn eigen taal ontwikkelt. Maar het moet wel respectvol blijven.”

In oktober 2024 won Siegert een Grimme Online Award, een prestigieuze Duitse mediaprijs, voor haar werk op sociale media. “Dat is super, die waardering. Maar de volgende dag zat ik alweer bij het marketingbureau waar ik werk, vragen van klanten te beantwoorden. De opgetogenheid duurde dus niet lang. Als het kan, dat is nu nog niet het geval, zou ik graag fulltime met keine.erinnerunskultur bezig zijn.”