Liveblog Verkiezingen 2025

20:30 uur: FDP-leider Lindner stapt op als partij kiesdrempel niet haalt

Christian Lindner, de FDP-leider en tot begin november minister van Financiën van Duitsland, verlaat de politiek als zijn partij de kiesdrempel van 5 procent niet haalt. Dat zei hij vanavond tijdens de Berliner Runde, het debat tussen alle lijsttrekkers na de eerste uitslagen. Lindner is sinds 11 jaar voorzitter van de liberalen. Hij werd in november door kanselier Scholz als minister van Financiën ontslagen. Zijn partij stond er al langer slecht voor. Het lijkt erop dat de FDP de kiesdrempel van 5 procent niet haalt. Zowel bij de voorlopige uitslagen van de ARD als van de ZDF staan de liberalen daar onder.

19:45 uur: Lastige coalitievorming

Met de winst van de CDU/CSU zal lijsttrekker Friedrich Merz het voortouw nemen bij de komende coalitieonderhandelingen. Maar met de cijfers zoals ze nu bekend zijn, zal dat een lastige puzzel worden. Geen van de partijen wil met de AfD regeren. Als die Linke, de FDP en de BSW in de Bondsdag komen, zullen er voor de CDU/CSU en de SPD - de meest voor de hand liggende en door veel kiezers gewenste coalitie - niet genoeg zetels overblijven voor een meerderheid. Ze zouden dan een van de kleinere partijen erbij kunnen nemen. Maar met die Linke wil de CDU/CSU niet samenwerken - andersom ook niet - en samenwerking met de BSW is eveneens erg onwaarschijnlijk. De liberale FDP ligt ook niet goed bij de CDU/CSU en de SPD. Bovendien is niet zeker dat ze met een van de kleinere partijen wel een meerderheid hebben. Een coalitie van CDU/CSU, SPD en Groenen heeft een ruime meerderheid, maar Merz zal liever niet willen regeren met twee linkse partijen in zijn kabinet. 

Mocht een van de kleinere partijen de kiesdrempel niet halen, is de kans groter dat de CDU/CSU en de SPD samen wel genoeg zetels hebben om een regering te kunnen vormen.

19:30 uur: Spannende uren voor de FDP en de BSW

De liberale FDP en de nieuwe partij van Sahra Wagenknecht, de BSW, staan in de verschillende Hochrechnungen (voorlopige uitslagen op basis van de eerste getelde stemmen) net op of onder de kiesdrempel van 5 procent. Voor beide partijen wordt het spannend of ze in de Bondsdag komen. 

19.15 uur: Groenen tevreden met resultaat

De Groenen zijn tevreden met het verkiezingsresultaat, aldus lijsttrekker Robert Habeck. De partij komt volgens de eerste voorlopige uitslagen uit op 12 procent, een klein verlies ten opzichte van 2021. De Groenen kunnen zich voorstellen deel uit te gaan maken van een volgende regering, zei Habeck. Hij feliciteerde Merz met de overwinning van de CDU/CSU.

19:09 uur: Reactie AfD

De partij Alternative für Deutschland (AfD) is volgens de voorlopige uitslag van 19:00 uur met 20,1 procent van de stemmen de tweede partij van Duitsland geworden. Ten opzichte van 2021 is het zetelaantal van de uiterst rechtse partij verdubbeld. AfD-partijleider Alice Weidel sprak van een "historisch succes". "We hebben ons als volkspartij sterk verankerd", aldus Weidel.  Ze toonde zich bereid om coalitieonderhandelingen te voeren met de CDU/CSU, maar de andere Duitse partijen willen niet met de AfD samenwerken.

18:58 uur: Voorlopige uitslag van de ARD wijkt iets af

De voorlopige uitslag die de ARD hanteert, van peiler Infratest dimap, wijkt iets af van die van de ZDF. Bij Tagesspiegel (van de ARD) is te zien dat de FDP met 4,9 procent en de BSW met 4,8 procent net onder de kiesdrempel van 5 procent bundelen. Bij de voorlopige uitslag van de ZDF lijken beide partijen met ieder 5 procent de kiesdrempel wel te halen.   

18:44 uur: Scholz: 'Historische nederlaag' 

De huidige bondskanselier Olaf Scholz van de SPD noemt de voorlopige uitslag een duidelijke "verkiezingsnederlaag" en spraak van een "bitter resultaat" voor zijn partij. De SPD verliest volgens de eerste cijfers 9,3 procentpunt ten opzichte van de vorige verkiezingen in 2021. Dat is het slechtste resultaat voor de sociaaldemocraten bij Bondsdagverkiezingen ooit. De nederlaag kwam niet onverwacht: Scholz' zogenoemde stoplichtregering was de afgelopen vier jaar erg impopulair en in de peilingen stond de SPD al maanden op slechts 15 procent. Scholz feliciteert de CDU/CSU van Friedrich Merz met de uitslag en wenst hem veel succes met het vormen van een nieuwe coalitie.   

18:40 uur: Eerste reactie Merz (CDU) 

De christendemocratische CDU/CSU is met 28,7 procent van de stemmen de grootste partij geworden. "Wij, de CDU, de CSU, de Unie, wij hebben de federale verkiezingen van 2025 gewonnen", reageert lijsttrekker en kanselierskandidaat Friedrich Merz. Het is volgens Merz nu zaak om zo snel mogelijk een effectieve regering te vormen. "De wereld daar buiten wacht niet op ons!", aldus Merz. 

18:21 uur: Hochrechnung ZDF (voorlopige uitslag):

De voorlopige uitslag is zojuist bekendgemaakt. Kleine verschillen met de exitpoll van 18:00 uur:

SPD: 16,4%
CDU/CSU: 28,7%
Die Grünen: 12,3%
FDP: 5%
AfD: 19,8%
Die Linke: 8,9%
BWS: 5%
Overige: 3,9%

18:14: Historisch hoge opkomst

Een historisch hoog aantal Duitse stemgerechtigden is vandaag naar de stembus gegaan: 84 procent, meldt peiler Infratest dimap. Dat is het hoogte aantal sinds 1990.

18:00 uur: Exitpoll van de ZDF: CDU/CSU de grootste:

De stembureau's zijn gesloten! Dit zijn de resultaten van de exitpoll, gebaseerd op ondervragingen bij stembureau's in heel Duitsland:

SPD: 16,5%
CDU/CSU: 28,5%
Die Grünen: 12%
FDP: 5%
AfD: 20%
Die Linke: 9%
BWS: 5%
Overige: 4%

Duitsland hanteert een kiesdrempel van 5 procent. Op dit moment moeten de FDP en de BSW vrezen voor hun plek in de Bondsdag. 

17:30 uur: Opkomst in de middag hoger dan in 2021

Aanzienlijk meer mensen hadden vanmiddag al hun stem uitgebracht dan op hetzelfde moment in 2021 tijdens de bondsdagverkiezingen. De opkomst bij de stembureau's lag om 14:00 uur op 52 procent van alle stemgerechtigden in Duitsland, maakte de Bundeswahlleiterin bekend. In 2021 was dat rond hetzelfde tijdstip 36,5 procent. Mensen die per post hebben gestemd zijn niet in deze cijfers meegenomen. De cijfers zeggen nog weinig over de totale opkomst dit keer, die zal pas later bekend worden.   

13.00 uur: Duitsland gaat naar de stembus

De bijna 60 miljoen Duitse stemgerechtigden mogen vandaag naar de stembus. Er wordt een hoge opkomst verwacht: kiezers hebben het gevoel dat er veel op het spel staat. Het gaat economisch niet goed met Duitsland; door verschillende aanvallen door mensen met een migratie-achtergrond zijn de spanningen in Duitsland toegenomen en werd het thema migratie een van de belangrijkste onderwerpen in de campagne; en ook de geopolitieke ontwikkelingen sinds het aantreden van de Amerikaanse president Trump zorgen voor veel onzekerheid. Lees meer in ons overzicht van het verkiezingsnieuws

Van de Duitse kiezers zegt 83 procent bezorgd te zijn over de situatie in Duitsland, meer dan in decennia het geval is geweest, meldde het Tagesschau-journaal zaterdag. Een deel van de kiezers vraagt zich ook af of de huidige politici de problemen die nu spelen wel aankunnen. Bekijk ons overzicht van de belangrijkste lijsttrekkers

Op de peilingen lijken al die gebeurtenissen weinig invloed te hebben gehad: die geven al maanden hetzelfde beeld. Volgens de laatste INSA-peiling van zaterdag staat de CDU/CSU van Friedrich Merz bovenaan met 29,5 procent, de AfD volgt met 21 procent, de SPD van kanselier Scholz staat op 15 procent, de Groenen op 12,5 procent, de socialistische partij die Linke op 7,5 procent, de nieuwe partij BSW zou de kiesdrempel van 5 procent precies halen en de liberale FDP zou met 4 procent buiten de boot vallen en niet terugkeren in het parlement. Overigens is de 7,5 procent van Die Linke wel opvallend: de socialisten peilden lange tijd onder de kiesdrempel, maar hebben sinds eind januari een opmars ingezet. 

Voor de mogelijke coalities maakt het veel uit of de kleinere partijen in de Bondsdag worden gekozen of niet. Met de peiling van zaterdag, dus met de BSW en die Linke in het parlement, zouden de CDU/CSU en de SPD - de coalitie die de meeste Duitsers het liefste zouden willen - niet genoeg zetels hebben voor een meerderheid. Dan zou er een derde partij nodig zijn. Samenwerking met de AfD sluiten alle andere partijen uit. Dat de CDU/CSU en de SPD een regering zouden vormen met die Linke of de BSW is ook zeer onwaarschijnlijk. Dan zou een coalitie van CDU/CSU, SPD en Groenen in beeld komen. Maar ook daar zitten nogal wat haken en ogen aan. De CDU/CSU en de Groenen verschillen op veel standpunten flink van elkaar.

Eerder deze week zei ongeveer 20 procent van de kiezers nog niet te weten op wie ze gaan stemmen. De uitslag vanavond kan dus nog tot verrassingen leiden. 

Bekijk ook onze video over het Duitse kiesstelsel: