Duitse scholieren kunnen eindelijk examens oefenen

In Nederland oefenen scholieren zich suf met oude examens van voorgaande jaren, die de Nederlandse overheid gratis beschikbaar stelt. Ook Duitse scholieren gebruiken graag oude examens om te oefenen, omdat die een goed beeld geven van wat er op het eindexamen wordt verwacht. Maar in tegenstelling tot hun Nederlandse leeftijdgenoten hebben de meeste Duitse scholieren geen toegang tot de examens van voorgaande jaren.

20 euro per examen

In Duitsland gaan de deelstaten over het onderwijsbeleid. De meeste  Duitse deelstaten stellen  de oude examens niet gratis beschikbaar, maar hebben de rechten daarvan verkocht aan uitgevers. Die bieden de examens tegen betaling aan scholieren aan. Enkel in Nedersaksen, Saksen-Anhalt en Sleeswijk-Holstein zijn oude opgaven vrij toegankelijk. Maar omdat eindexamens in Duitsland per deelstaat verschillen, kunnen scholieren alleen oefenen met de oude examens van hun eigen deelstaat. 

Voor scholieren uit de andere deelstaten die willen oefenen met oude opdrachten kunnen de kosten daardoor hoog oplopen. In  Beieren betaal je voor een oefenexamen scheikunde (met bijbehorende antwoorden en uitleg) bijna 20 euro. Uitgeverijen verdienen grof geld met de verkoop van dit soort bundels, vooral de Beierse Stark Verlag staat erom bekend. Deze uitgeverij verdiende in 2021 ruim 10 miljoen euro met de verkoop van oefenexamens, 80 procent van haar totale omzet.

Ook de deelstaten zelf verdienen aan de verkoop van oefenexamens, zij verstrekken de examenvragen tegen betaling aan uitgeverijen. Het is lang niet altijd duidelijk hoeveel daaraan wordt verdiend en de bedragen lijken per geval te verschillen. In Hessen stelt een woordvoerder dat de deelstaat jaarlijks “een klein bedrag van minder dan vier cijfers” ontvangt. Brandenburg ontvangt ieder jaar 200 euro per vak. In deze gevallen zijn het dus vooral de uitgeverijen die verdienen aan de verkoop van oefenexamens.

Onderwijsongelijkheid

De winst die met de examens wordt gemaakt, was FragDenStaat, een Duits internetplatform dat opkomt voor informatievrijheid, een doorn in het oog. Volgens FragDenStaat zorgt de  verkoop van oefenexamens voor onderwijsongelijkheid. “Eerlijke en gelijke toegang tot onderwijs is een grondrecht dat niet mag worden geschonden voor persoonlijk gewin”, stelt de organisatie in Der Spiegel. “Wie het zich niet kan veroorloven om bij een particuliere aanbieder oefenexamens aan te schaffen, kan zich niet goed voorbereiden.”

Daarom maakt FragDenStaat nu zo veel mogelijk eindexamens uit de periode 2012-2024 openbaar via haar website. Er staan al zo’n 600 examens online, daarmee kunnen scholieren uit de meeste Duitse deelstaten nu gratis oefenen. Al vanaf 2019 werkt FragDenStaat aan het verzamelen van oefenexamens. In de afgelopen jaren diende de organisatie ruim 2000 informatieverzoeken in bij de examenautoriteiten van verschillende deelstaten. Op basis van het zogenoemde Informationsfreiheitsgesetz - die overheidsinstanties verplicht informatie openbaar te maken - kregen ze zo honderden examens in handen. Dat is nog steeds niet veel. Voor scholieren uit Berlijn, Brandenburg, Saarland en Saksen zijn er nog geen exemplaren beschikbaar. FragDenStaat probeert de verzameling zo snel mogelijk uit te breiden en roept scholieren daarom op om alle oude examens waar ze toegang toe hebben met de organisatie te delen.

Auteursrecht

Onder druk van FragDenStaat heeft Baden-Württemberg al aangekondigd om vanaf volgend schooljaar alle nieuwe examens online te plaatsen. Maar oudere exemplaren kunnen vanwege copyright-beperkingen niet zomaar worden gepubliceerd, zegt de deelstaat. Andere deelstaten beroepen zich ook op auteursrechten en zeggen daarom de examens niet te kunnen delen. Of FragDenStaat de eindexamens dan wél zomaar mag publiceren, is niet helemaal duidelijk. “We nemen een juridisch risico met deze publicatie”, zegt een vertegenwoordiger van de organisatie tegen omroep SWR. “Maar het voordeel voor de scholieren weegt bij ons duidelijk zwaarder.”