Burger alleen geïnteresseerd in nationale thema's
Europese verkiezingen in Duitsland

"Mijn frustratie is dat ik in het geheim werk. Mijn kiezers merken pas wat ik in Brussel allemaal voor ze doe, wanneer ik ze daar tijdens mijn verkiezingscampagne op wijs". Aan het woord is Dagmar Roth-Behrendt, kandidate voor de sociaal-democratische SPD bij de verkiezingen van het Europees Parlement op 13 juni. Tijdens een drukbezochte bijeenkomst in het Berlijnse Europa-Haus, een voorlichtingscentrum over de Europese Unie, gelegen midden in het regeringsdistrict, gaat zij met collega's van de vier andere landelijke partijen in debat over de naderende verkiezingen. Roth-Behrendt, europarlementariër sinds 1989, zet de toon van de discussie door direct bij het begin te wijzen op "het essentiële probleem" waarmee de Unie volgens haar kampt: de dominantie van de landelijke politiek tijdens verkiezingen die toch eigenlijk over 'Europa' zouden moeten gaan. "Als kandidaten voor het Europees Parlement moeten wij ons niet voor de kar van de nationale politiek laten spannen. Wij moeten de kiezers bereiken door Europese thema's aan te spreken", aldus Roth-Behrendt.

Deze opmerking is vooral bedoeld als verwijt aan het adres van de CDU. De christen-democratische oppositiepartij zou proberen de aandacht van de kiezers voor de Europese verkiezingen naar landelijk-politieke thema's als veiligheid en het begrotingstekort te verschuiven, om zo de verkiezingen voor het Europees Parlement tot binnenlandse krachtmeting met de rood-groene bondsregering van kanselier Schröder te maken. Een taktiek die de oppositie praktisch van de overwinning zou verzekeren, aangezien de CDU in de opiniepeilingen in Duitsland mijlenver voorligt op regeringspartij SPD. Deze 'verdenking' wordt gevoed door de verkiezingsleus waarvan de CDU zich bedient: 'Europa 2004: Duitsland kan beter' - die heeft inderdaad veel weg van een verwijzing naar de hervormingspolitiek van de regering-Schröder, die de christen-democraten een doorn in het oog is en bij veel inwoners van de Bondsrepubliek tot diepe onvrede heeft geleid. "Met zo'n Duitsland-gerichte campagne kun je toch niet verwachten dat er ooit zoiets als een Europese mentaliteit zal ontstaan?", vraagt Roth-Behrendt op retorische wijze aan haar collega van de CDU, Ingo Schmit.

Tegenaanval
Schmitt kiest de tegenaanval. Ja, de CDU maakt de binnenlandse politiek van Duitsland tot inzet van de Europawahl, maar veel beslissingen van de huidige bondsregering hebben dan ook een negatieve uitwerking op de gehele Unie, zo luidt zijn weerwoord. Schmitt noemt als voorbeeld het feit dat Duitsland onder leiding van Schröder in 2004 voor het derde jaar op rij niet zal voldoen aan de criteria van het Stabiliteitspact, de Europese begrotingsregels die een vaste koers van de euro moeten garanderen. "Het sterke Duitsland, dat destijds groot voorstander was van het pact, neemt onder Schröder de regels niet langer serieus. Daarvan gaat een verkeerd signaal uit naar de rest van Europa. Slecht voorbeeld doet slecht volgen. Door de Duitse bevolking te wijzen op verkeerd binnenlands beleid, levert de CDU indirect een bijdrage aan een stabiel Europa". Bijval krijgt Schmitt van de kandidaat van de liberale FDP, Stefan Beißwenger: "Het Stabiliteitspact staat of valt met het vertrouwen dat de burger heeft in de spelregels. Het Europese gevoel komt in gevaar wanneer deze spelregels worden overtreden. En dat laatste is precies wat de rood-groene regering doet".

Roth-Behrendt excuseert het Duitse spelbederf in Europa door te wijzen op de "financiële chaos" die de huidige regering bij haar aantreden in 1998 aantrof. Had CDU-kanselier Helmut Kohl Duitsland na achttien jaar onafgebroken "wanbeleid" soms niet failliet achtergelaten? Het is simpelweg onmogelijk gebleken om met zo'n erfenis aan de Europese begrotingsregels te voldoen. Roth-Behrendt realiseert zich niet, dat ze precies datgene doet, wat ze de CDU verwijt, namelijk het verbinden van Europapolitiek met binnenlands beleid. Schmitt wijst haar fijntjes op deze tegenspraak: "De SPD schuift haar voorganger in Duitsland de verantwoordelijkheid voor haar eigen falen in Europa in de schoenen. Dan kan de SPD toch niet tegelijkertijd de CDU kwalijk nemen dat zij de Duitse kiezers op het slechte Europabeleid van de huidige bondsregering wijst?"

Bovendien, zo voegt hij daaraan toe, is de Europese campagne van de sociaal-democraten evengoed op Duitsland gericht. Door zich op affiches te presenteren als partij die van Europa een "vredesmacht" wil maken, probeert de SPD op goedkope wijze in te spelen op de verontwaardiging van veel mensen over het Amerikaanse optreden in Irak, om zo de aandacht af te leiden van de onvrede over de hervormingen in Duitsland, aldus Schmitt. Dat is uiteindelijk toch ook gebruikmaken van Europese verkiezingen voor de situatie in het binnenland?

Of ze dus wil of niet, de eventuele herverkiezing van SPD-kandidate Roth-Behrendt als Europarlementariër op 13 juni hangt voor een belangrijk deel af van de rol die de landelijke politiek speelt tijdens de verkiezingscampagne. Hier raakt de discussie de kern van het probleem dat de lidstaten van de Europese Unie nog altijd bezighoudt: hoe kunnen we onze burgers sterker voor ‘Europa’ interesseren, zonder dat we daarvoor aangewezen zijn op ‘nationale’ thema’s?

Mark Schenkel is student Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam en schrijft regelmatig artikelen voor het Duitslandweb. Momenteel studeert hij aan de Humboldt Universität in Berlijn.

ZDF
Wer interessiert sich für Europa?

Politicerscreen
Dossier Europawahl 2004

Süddeutsche Zeitung
Die Bürgerkammer