Conclusie: saai!
Panel terugblik campagnes

Rob Meines

Oud-Berlijncorrespondent en eigenaar van adviesbureau Meines en Partners Rob Meines vindt dat je het kon zien: een groepje adviseurs heeft aan SPD-lijsttrekker Frank-Walter Steinmeier lopen sleutelen. "En dat moet je niet doen." Volgens hem is dat een van de redenen dat de SPD de verkiezingen heeft verloren.

Niettemin denkt Meines dat Steinmeier over vier jaar weer terugkeert als lijsttrekker. Hij straalt rust uit en dat is precies waar de mensen in deze tijd behoefte aan hebben. Niet alleen in deze tijd overigens. "Was het maar zo saai geweest tijdens de Republiek van Weimar," aldus Meines.

Hij vindt dat het beter was geweest als de grote coalitie tussen CDU/CSU en SPD was doorgegaan. Duitsland heeft hervormingen nodig, analyseert Meines, en die kunnen niet tot stand komen zonder steun van SPD en de vakbeweging. "Ik voorspel onrust".

Rikus Jager

CDA'er Rikus Jager, voorzitter van de Contactgroep Duitsland, vindt het vooral opvallend dat de campagne zo rustig is verlopen. Het meest typerend is misschien wel dat bondskanselier Angela Merkel de laatste dagen voor de verkiezingen Duitsland verliet om de G20 bij te wonen. Zo terughoudend heeft ze zich de hele campagne opgesteld, zegt Jager, zonder kritische dingen te zeggen over de SPD of de FDP. Dat is logisch gezien haar comfortabele positie tijdens de campagne, meent de CDA'er. CDU/CSU kon met zowel de SPD als met de FDP een nieuwe regering vormen.

Jager is licht teleurgesteld over de verkiezingsuitslag en had liever een voortzetting van de grote coalitie gezien. Nu, na vier jaar, "hadden ze niet meer voortdurend aan elkaar hoeven snuffelen", maar hadden ze effectiever verder kunnen regeren. Bij een nieuwe coalitie moet nog maar blijken hoe het loopt.

Dat CDU/CSU regeringspartij blijft, verheugt Jager. De christendemocraten zorgen naar zijn mening meer dan de sociaaldemocraten voor stabiliteit.

René Cuperus

Was er iets te redden geweest voor de SPD met een andere lijsttrekker dan Steinmeier, is de vraag aan Rene Cuperus, medewerker van de Wiarda Beckman Stichting, het wetenschappelijk bureau van de PvdA. Steinmeier, aldus Cuperus, is een kloon van Merkel qua saaiheid. Had de SPD iets willen winnen, dan hadden ze een interessantere figuur naar voren moeten schuiven.

Steinmeier was totaal ongeschikt om campagne te voeren. "Hij is ambtenaar, geen politicus", aldus de PvdA'er. Daarbij heeft de SPD de fout gemaakt te denken dat iemand die als minister van Buitenlandse Zaken populair is, dat ook zal zijn als kanselierskandidaat.

Cuperus is blij dat de grote coalitie voorbij is. Het verschil tussen links en rechts dreigt met zo'n grote coalitie te verdwijnen en dat is slecht voor de democratie, vindt hij. Dat werkt populisme en extremisme in de hand. Het is goed als het onbehagen onder de bevolking zich kan uiten in een serieuze oppositie, niet in groeperingen aan de randen van het politieke spectrum.