Duitslandweb logo Duitslandweb

Verbijstering na 'politieke aardbeving' in Thüringen

Achtergrond - 6 februari 2020 - Auteurs: Marja Verburg, Wiebke Pittlik

Dat FDP'er Thomas Kemmerich in Thüringen zich tot minister-president liet kiezen met steun van de rechts-nationalistische AfD, heeft tot grote beroering geleid in Duitsland. Kanselier Merkel noemde het onvergeeflijk. Inmiddels heeft Kemmerich aangekondigd zijn ambt als minister-president neer te leggen en wil de FDP in Thüringen het parlement ontbinden om nieuwe verkiezingen mogelijk te maken.

Verbijstering na 'politieke aardbeving' in Thüringen
© wikimedia/Sandro Halank/cc
Vlnr: Höcke (AfD), Kemmerich (FDP), Mohring (CDU) en Ramelow (Linke) op de verkiezingsavond in Thüringen, 27-10-2019

Het was een grote verrassing woensdag in Thüringen: het deelstaatparlement koos niet de zittende premier Bodo Ramelow (Die Linke) tot minister-president, maar de FDP-kandidaat Thomas Kemmerich, met steun van de AfD en de CDU.

De gebeurtenissen in Thüringen brachten heel Duitsland woensdag en donderdag in rep en roer. Als gevolg van alle felle reacties heeft Kemmerich inmiddels aangekondigd zijn ambt als minister-president neer te leggen. Hij wil daarmee de "smet van de steun door de AfD van het ambt van de minister-president wegnemen", zei hij donderdagmiddag. "Democraten hebben democratische meerderheden nodig, die in dit parlement duidelijk niet zijn te vormen", aldus Kemmerich. Hij beschuldigde de AfD ervan met "een perfide truc" te hebben geprobeerd "de democratie te beschadigen". Daar wil de FDP niet aan meedoen, zei hij. De FDP in Thüringen wil het parlement nu ontbinden om nieuwe verkiezingen mogelijk te maken. 

Als gevolg van alle felle reacties heeft Kemmerich inmiddels zijn ambt als minister-president neergelegd

Juist de steun van de AfD maakte de verkiezing van Kemmerich zo problematisch. Geen van de andere Duitse partijen - noch in de deelstaten, noch in de Bondsdag - wil met de rechts-nationalisten samenwerken. Ze willen voorkomen dat ze een partij normaliseren die volgens hen antidemocratisch is en vreemdelingenhaat voedt. Voor de AfD in Thüringen geldt dat nog sterker, want die wordt geleid door de rechts-extremist Björn Höcke. Hij is voorman van Der Flügel, de extreme AfD-partijvleugel die door de binnenlandse veiligheidsdienst Verfassungsschutz in de gaten wordt gehouden. Dat een democraat als Kemmerich zich door een extremist als Höcke in het zadel heeft laten helpen, is volgens velen onacceptabel.

De CDU en de FDP werken samen met fascisten, klonk het woensdag. De Linke-partijleider Bernd Riexinger sprak van een dambreuk. Hij bedoelt daarmee dat de afgrenzing van extreem-rechts - een ongeschreven regel in de Duitse politiek - is doorbroken. Tegenstanders van de AfD verzamelden zich woensdagmiddag direct voor het Thüringse parlement in Erfurt voor een spontane demonstratie. Ook in veel andere Duitse steden gingen mensen de straat op om hun ongenoegen kenbaar te maken, zoals in Frankfurt am Main, Hamburg, Leipzig, Magdeburg, München en Dresden.

'Slechte dag voor de democratie'

De verkiezing van Kemmerich "heeft gebroken met fundamentele overtuigingen - voor de CDU en voor mij", zei Merkel donderdagmorgen vanuit Zuid-Afrika, waar zij op staatsbezoek is. De verkiezing van Kemmerich moet worden teruggedraaid, zei ze. De CDU mag op zo'n manier niet aan een regering in Thüringen deelnemen. Merkel sprak van een "slechte dag voor de democratie". 

CDU-voorzitter Kramp-Karrenbauer dreigde woensdag al met consequenties voor de CDU-afdeling in Thüringen als die zou deelnemen aan een regering van Kemmerich. Zo'n regering heeft hoe dan ook de steun van de AfD nodig, aldus Kramp-Karrenbauer, en de CDU-partijlijn daarover is duidelijk: die sluit elke vorm van samenwerking met de AfD uit. 

Minderheidsregering

De verwachting was woensdag dat Ramelow, sinds 2014 minister-president van Thüringen, zou worden herkozen. Hij had de afgelopen maanden een minderheidsregering gesmeed van Die Linke, de SPD en de Groenen. Het regeerakkoord was al klaar. Maar Ramelow kreeg woensdag in de eerste en de tweede ronde geen meerderheid van de stemmen.

In de derde ronde stelde de FDP verrassend Kemmerich als kandidaat op. De AfD stemde toen niet voor haar eigen kandidaat, maar voor de liberaal. De CDU had geen eigen kandidaat ingebracht en stemde ook op Kemmerich. Daardoor kreeg Kemmerich 45 stemmen (van CDU, FDP en AfD), tegenover 44 stemmen voor Ramelow. Duitse media onderzoeken of deze stunt van tevoren was afgesproken.

Nieuwe verkiezingen

Het deelstaatparlement in Thüringen koos met Kemmerich een minister-president van de kleinste fractie. De FDP kreeg bij de verkiezingen in oktober maar 5 procent van de stemmen en haalde ternauwernood de kiesdrempel. De kans dat het Kemmerich zou lukken een regering te vormen, was sowieso klein. Samenwerking met de AfD sloot hij woensdag na zijn verkiezing al uit. Hij zei dat hij 'anti-AfD' en 'anti-Höcke' is. Ook met Die Linke wilde hij niet samenwerken. Hij leek woensdag uit te zijn op een minderheidsregering met de CDU, de SPD en de Groenen, maar daar was na alle woedende reacties binnen die partijen al niet veel kans op. Nieuwe verkiezingen leken daarom sowieso al waarschijnlijk.

Bij de verkiezingen in Thüringen in oktober vorig jaar verloren de regeringspartijen Die Linke, de SPD en de Groenen hun meerderheid. De rechts-nationalistische AfD werd de tweede partij, maar met hen wilden de andere partijen niet samenwerken. De enige meerderheidsregering zou er een van Linke en CDU zijn geweest, maar de CDU wilde niet met Die Linke in zee. 

'Middenkandidaat'

Binnen de CDU en de FDP waren woensdag in eerste instantie ook andere geluiden te horen. Sommige CDU'ers verdedigden de keuze voor Kemmerich als een voor een 'middenkandidaat'. Ze wilden niet op de linkse Ramelow stemmen. Dat de AfD ook voor Kemmerich koos, mag je de CDU niet aanrekenen, zeiden de verdedigers. Maar andere CDU'ers lieten via Twitter weten dat de CDU niet in deze val van de AfD had mogen lopen.

Binnen de FDP gingen in de loop van donderdag steeds meer stemmen op die wilden dat Kemmerich zou afzien van het premierschap. De landelijke FDP-leider Christian Lindner is donderdag naar Erfurt gereisd en heeft er volgens Duitse media bij Kemmerich op aangedrongen af te treden. Inmiddels heeft Lindner aangekondigd vrijdag de vertrouwensvraag te willen stellen in het partijbestuur, als consequentie van het debacle in Thüringen. Lindner zei donderdag dat "een politiek van het midden" niet zonder "brandmuur tegen extreem rechts, een brandmuur tegen de AfD" kan. 

'Bruine stroom'

Bodo Ramelow reageerde woensdagavond laat op twitter op de winst van Kemmerich met een citaat van Hitler, wiens NSDAP in 1930 in Thüringen een overwinning behaalde. De nazi-leider zou daarop hebben gereageerd met de woorden: "De partijen in Thüringen die tot nu toe de regering vormden, kunnen zonder onze medewerking geen meerderheid vormen."  

Ook anderen verwijzen naar de nazitijd in hun reactie op de gebeurtenissen in Thüringen. Rechts-extremisme-deskundige Matthias Quent van het Institut für Demokratie und Zivilgesellschaft in Jena adviseerde de Duitse politiek woensdag "zeer hard" te reageren. Komend jaar zijn er verkiezingen in Saksen-Anhalt, waarschuwde hij in 'Vorwärts', de partijkrant van de SPD. "Als nu niet doortastend wordt gereageerd, verspreidt een bruine stroom uit het kleine Thüringen zich over de rest van de republiek", zei hij.

Deze citaten zijn illustratief voor de zorgen die in Duitsland leven over een terugkeer van het fascisme in de politiek. Daar wordt in Duitsland fel op gereageerd, niet alleen door politici, historici en politicologen. Ook een groot deel van van de Duitse bevolking en veel journalisten voelen zich verplicht 'Haltung zu zeigen': ze spreken zich uit voor democratie en fundamentale waarden in de samenleving.

Reacties

Joop Marsman - 24 februari 2020 12:14

Reactie van de heer Royen is terecht. Toch zou de regering van de Bondsrepubliek zich moeten herbezinnen of een Linke partij van Gregor Gysi en Sarah Wagenknecht onder Verfassungsschutz zou moeten staan. Excuus voor alle grensellende en dergelijke ten spijt. Zij waren immers de "idealisten" die de socialistische basisgedachten een nieuwe kans wilden geven. Terecht of onterecht. Zij ageerden, als een van de weinigen, tegen de uitverkoop van de "DDR-economie". AFD onder toezicht is echt vereist!

Reageer
Marja Verburg Joop Marsman - 24 februari 2020 12:58

Die Linke wordt niet als geheel door de Verfassungsschutz in de gaten gehouden. De dienst doet dat alleen met een aantal extremistische groepen die deel uitmaken van de partij. Zie: https://duitslandinstituut.nl/artikel/35634/afd-radicaliseert-door-extreemrechtse-flugel. Met vriendelijke groet, de redactie

Herman - 16 februari 2020 18:26

FDP zeer terechte partij. Een partij voor de hard werkende burger..

Reageer
Louis Royen - 16 februari 2020 15:26

Door een landelijk partijbesluit sluit de CDU samenwerking met Die Linke uit. Deze partij komt o.a. voort uit de vroegere SED en neemt te weinig afstand van de DDR-dictatuur. Een deel van Die Linke staat onder bewaking van de Verfassungsschutz.
De rechtmatigheid van het "terugdraaien" door een bondskanselier van een besluit door een democratisch gekozen deelstaatparlement wordt juridisch betwijfeld.
Als vorm van protest namen o.a. bedreigingen en geweld tegen FDP-en AfD-politici toe.

Reageer
Maximaal 500 tekens toegestaan

Lees meer over 'Politiek':

Een 'Sternstunde' voor Duitsland

Een 'Sternstunde' voor Duitsland

Sternstunde, een mooi en onvertaalbaar woord voor wat er nu gebeurt in Duitsland, tenminste dat hoopt columniste Inge Jooris.


Lees meer

Partij BSW van Wagenknecht mikt ook op AfD-kiezers

Partij BSW van Wagenknecht mikt ook op AfD-kiezers

Sahra Wagenknecht, tot voor kort prominent Linke-politicus, heeft haar eigen partij BSW opgericht. Die is te typeren als links-conservatief.


Lees meer

Debat over AfD-verbod in Duitsland laait op

Debat over AfD-verbod in Duitsland laait op

De roep om een verbod van de AfD wordt steeds luider. Maar het is niet makkelijk een partij te verbieden en het kan ook averechts uitpakken.


Lees meer

Punkrock voor Olaf en Robert

Punkrock voor Olaf en Robert

Aan de slechtnieuwsshow komt in Duitsland maar geen einde: begrotingscrisis, teruglopende investeringen, slecht onderwijs. Econoom Carsten Brzeski heeft advies.


Lees meer


top
Op deze site worden cookies gebruikt, wilt u hiermee akkoord gaan?
Accepteer Weiger