Coalitiebesprekingen in Duitsland van start

De FDP heeft het afgelopen weekend verklaard voor de verkiezingen geen antwoord te geven op de vraag of zij na 22 september in zee wil gaan met de SPD of de CDU/CSU, zoals de lijsttrekker van de christen-democraten, Edmund Stoiber, voor het weekend van de liberalen verlangd had. De partij heeft daarentegen wel laten weten een rood-groen-gele samenwerking met de SPD en Bündnis 90/Die Grünen, in een zogenaamde Ampelkoalition, uit te sluiten.

De stellingname van de FDP is een tegenvaller voor de CDU/CSU, omdat de liberalen feitelijk de enige mogelijke coalitiepartner zijn voor de partij van Stoiber. Een Große Koalition, een kabinet van CDU/CSU en SPD, zoals dat in de Bondsrepubliek in de jaren zestig eenmaal heeft bestaan, is namelijk bij voorbaat uitgesloten door zowel Schröder (SPD) als Stoiber (CDU/CSU). Stoiber verwees daarbij naar Nederland: volgens hem laat samenwerking tussen de twee grootste partijen te weinig ruimte voor serieuze oppositie, hetgeen de opkomst van een fenomeen als Fortuyn mogelijk zou kunnen maken. Door de optie van een regering met de SPD open te houden, probeert de FDP een onafhankelijke indruk te wekken bij de kiezers.

Behalve de FDP heeft ook Bündnis 90/Die Grünen dit weekend uitspraken gedaan over de te vormen regering. De partij heeft bij monde van Bundesverbraucherministerin Renate Künast laten weten in een volgende bondsregering niet met de PDS, de opvolger van de SED, de communistische partij uit de voormalige DDR, te willen samenwerken. De Groenen willen de huidige rood-groene coalitie met de SPD voortzetten, maar weigeren dus dit streven afhankelijk te maken van de steun van de PDS. De PDS had gesuggereerd een rood-groen minderheidskabinet eventueel te willen gedogen, om een regering van CDU/CSU en FDP te voorkomen. De SPD had reeds eerder te kennen gegeven de PDS niet als een serieuze partner op bondsniveau te beschouwen.

De uitspraken van de afgelopen dagen kunnen worden afgedaan als pogingen van de partijen om hun profiel in de verkiezingsstrijd scherp af te bakenen van dat van de concurrenten, maar tegelijkertijd verschaffen zij wel degelijk nieuwe inzichten in de mogelijke samenwerkingsverbanden voor de komende vier jaar. Het aantal mogelijke coalities lijkt inmiddels te zijn gereduceerd tot drie, waarbij de rol van de FDP van doorslaggevend belang zou kunnen zijn nu de SPD en CDU/CSU in een nek-aan-nek-race zijn verwikkeld.

De eerste optie, een voortzetting van de huidige regering van SPD en Bündnis 90/Die Grünen, is volgens de laatste peilingen nog steeds weinig realistisch. De tweede optie, een zwart-gele regering van CDU/CSU en FDP, heeft echter aan vanzelfsprekendheid ingeboet sinds de SPD, na de recente overstromingen in Duitsland, bezig is aan een wederopleving in de peilingen. Dit betekent dat vanaf nu ook rekening moet worden gehouden met optie drie, een rood-gele samenwerking van SPD en FDP. Het verkiezingsprogramma van de liberalen vertoont weliswaar meer overeenkomst met dat van de CDU/CSU dan met dat van de sociaal-democraten, en de terughoudendheid van de FDP ten opzichte van Stoiber en de zijnen is misschien slechts verkiezingsretoriek, maar de kans is zeker aanwezig dat de combinatie van SPD en FDP na 22 september over de meeste stemmen beschikt.

Süddeutsche Zeitung
FDP widersetzt sich Stoibers Aufforderung

Der Spiegel
Grüne schlieøen Koalition mit PDS aus

Frankfurter Rundschau
Stoiber möchte es "einfacher, niedriger, gerechter"

Mark Schenkel is student Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam en volgt als stagiair bij het Duitslandweb de Bondsdagverkiezingen.